Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.02.1999, Blaðsíða 40

Henderson, en hún lýsir þremur stigum faglegrar færni.
Efsta stiginu lýsir hún á eftirfarandi hátt (í endursögn ÁM):
„Hinn þroskaði, færi hjúkrunarfræðingur...er sá sem sýnir
skjólstæðingum sínum umhyggju og næmi, hefur náð full-
komnum tökum á tæknilegum hluta hjúkrunar og notar -
eða hefur tækifæri til að nota - sína eigin tilfinningalegu og
tæknilegu færni á einstakan hátt sem hæfir sérhæfðum
þörfum skjólstæðingsins og aðstæðum hverju sinni."
(Henderson 1968/1995:9).
Hvað er klínískt framgangskerfi?
„Klínískt framgangskerfi greinir á kerfisbundinn hátt stig-
vaxandi hæfni og færni hjúkrunarfræðings í klínískri hjúkr-
un og eftir atvikum einnig önnur hlutverk hjúkrunarfræð-
inga í stjórnun, kennslu og rannsóknum" (Buchan,1997).
Kerfi, sem eiga að meta hæfni einstaklinga innan tiltek-
ins starfshóps, viðurkenna að mismunandi þjálfun og
frammistaða einstaklinga sé til staðar. Sé slíkt kerfi tengt
launum er gert ráð fyrir mismunandi launum eftir hæfni
viðkomandi.
Hæfni hefur verið skilgreind sem hegðun sem er
nauðsynleg til að ná tilteknum eftirsóknarverðum mark-
miðum. Hægt er að sýna fram á hæfni og lýsa hvernig
tiltekin hegðun/hæfni leiðir til árangurs (þ.e. hún er mælan-
leg). Hæfni er meira en þekking og verkleg færni; hana er
hægt að öðlast með þjálfun eða persónulegum þroska í
starfi (RCN, 1996).
Einkenni klínísks framgangskerfis
Helstu einkenni klínísks framgangskerfis eru:
1. Það er samsett af skilgreindum forsendum sem meta
mismunandi hæfni.
2. Klínískar forsendur eru fyrst og fremst metnar, en
einnig eftir atvikum stjórnun, kennsla og rannsóknir.
3. Önnur atriði, sem eru metin, eru t.d. starfsreynsla,
sérþekking/sérhæfni, menntun, frammistaða, sérstök
verkefni sem viðkomandi tekur að sér, þátttaka í starfi
utan sem innan stofnunar t.d. í fag- og stéttarfélögum,
skrif í fagtímarit o.fl.
4. Kerfið er yfirleitt þróað fyrir hverja stofnun fyrir sig af
klínískum hjúkrunarfræðingum og stjórnendum.
5. Kerfið er tengt við laun.
6. Hjúkrunarfræðingur sækir sjálfur um framgang.
7. Mat fer fram á frammistöðu/hæfni hjúkrunarfræðings,
og það er þyggt á skilgreindum forsendum
(Trim,1998a; Taylor et.al.,1988; Buchan,1997).
Ákjósanlegar aðstæður fyrir klínískt framgangskerfi
Hjúkrunarfræðingar á Nýja-Sjálandi hafa á undanförnum
árum hrint í framkvæmd klínískum framgangskerfum á
heilbrigðisstofnunum. Var, líkt og hér á landi, tekin ákvörð-
un um það í kjarasamningum félagsins og vinnuveitenda.
Félag hjúkrunarfræðinga á Nýja-Sjálandi styður fram-
40
kvæmd klínísks framgangskerfis ef eftirfarandi þættir eru
fyrir hendi:
1. Skýrar starfslýsingar
2. Virkt frammistöðumatskerfi
3. Gæðastaðlar fyrir hjúkrun á stofnuninni.
4. Stuðningur stofnunar við endurmenntun hjúkrunar-
fræðinga.
5. Aðlögunardagskrár á deildum.
6. Aðgangur að sérhæfðri þekkingu og færni.
7. Samhæfingaraðili sem vinnur með hjúkrunarfræðingum
við þróun, framkvæmd og viðhald framgangskerfisins
(Trim, 1998b).
Kröfur til klínískra framgangskerfa
Til að takist að hrinda klínískum framgangskerfum í fram-
kvæmd er mikilvægt að ákveðnar aðstæður séu fyrir
hendi. í fyrsta lagi þarf stjórnkerfið (utan og innan stofn-
unarinnar) að vera reiðubúið að hrinda því í framkvæmd og
styðja við þróun þess, stjórnunarlega og fjárhagslega. í
öðru lagi er mikilvægt að hjúkrunarfræðingar séu tilbúnir
að takast á við það og hafa trú á að það verði þeim til
góðs, bæði í faglegum og kjaralegum skilningi.
Sjálft kerfið þarf að uppfylla eftirfarandi skilyrði:
1. Hlutlægni. Kerfið metur á eins hlutlægan hátt og hægt
er stigvaxandi færni hjúkrunarfræðinga.
2. Sanngirni. Mat þarf að vera áreiðanlegt, þ.e.a.s. hjúkr-
unarfræðingur á að geta vænst sömu útkomu f mati
tveggja eða fleiri óháðra aðila.
3. Gagnsæi. Ljóst verður að vera hvað metið er.
4. Skrifræði í lágmarki. Framgangsferill þarf að vera ein-
faldur. Flókinn framgangsferill, t.d. mörg matsstig eða
stórar matsnefndir sem viðkomandi þarf að standa
frammi fyrir og rökstyðja framgang, dregur úr vilja og
þátttöku hjúkrunarfræðinga.
5. Sveigjanleiki. Kerfið þarf að vera nægjanlega sveigjan-
legt til að geta aðlagast og breyst er vandkvæði koma
upp. (Lawless,1998)
Hvernig fer mat fram
Mat á hjúkrunarfræðingum í framgangskerfi er hægt að
framkvæma á mismunandi hátt. Algengast er að fram fari
jafningjamat þar sem nefnd hjúkrunarfræðinga í klínískum
störfum metur framgang jafningja sinna. Dæmi um fram-
kvæmd jafningjamats er eftirfarandi: Umsækjandi sækir
formlega um framgang með skriflegum rökstuðningi.
Gögn hans eru lögð fyrir nefnd almennra hjúkrunarfræð-
inga og er umsækjandi e.t.v. kallaður fyrir nefndina til
viðtals. Gætt er að því að nefndarmenn meti ekki nána
samstarfsmann eða þá sem þeir hafa starfað með. Yfir-
menn eru hlutlausir stuðningsaðilar nefndar og umsækj-
anda. Samskipti um niðurstöðu eða óskir um frekari gögn
fara fram skriflega. Umsækjandi getur áfrýjað niðurstöðu til
annars aðila til úrskurðar (Doole, 1998).
Tímarit hjúkrunarfræðinga 1. tbl. 75. árg. 1999