Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.02.1999, Blaðsíða 21

Mynd 3. Umönnunarþættir sem tóku mestan tíma hjá feðrum
sem hér er greint frá tóku 55,2% barna steralyf (um munn),
en þrjár algengar aukaverkanir af því að nota corticosteralyf
(um munn) eru skapgerðarbreytingar, breytingar á svefn-
mynstri og meiri árásargirni hjá börnunum.
Erfiðasti umönnunarþátturinn hjá feðrum og annar
erfiðasti umönnunarþátturinn hjá mæðrum var að með-
höndla astmakast hjá barninu. Þessi niðurstaða gefur
hjúkrunarfræðingum og öðru heilbrigðisstarfsfólki nýja
innsýn í mikiivægi þess að upplýsa og fræða foreldra um
það hvernig eigi að þekkja fyrstu sem og síðari einkenni
astma, fræða um aðferðir til að meðhöndla astmakast og
hvaða bjargráð foreldrarnir sjálfir geti notað þegar barnið
er með astmakast. í þessari rannsókn var astma í
fjölskyldunni hjá meira en helmingi barnanna, annaðhvort
hjá móður, föður eða hjá báðum foreldrum. Samt sem
áður höfðu einungis 7 foreldrar farið á námskeið um astma
og 8 foreldrar sögðust hafa farið á stuðningsfund fyrir
foreldra barna með langvarandi astma. Til þess að hjálpa
foreldrum að verða öruggari í meðhöndlun á astmakasti
þarf að auka aðgengi foreldranna að upplýsingum um
hvernig eigi að meðhöndla astmakast, að hvetja foreldra til
af fara á stuðningsfundi hjá fjölskyldum barna með astma,
bjóða foreldrum gagnlegar upplýsingar um stjórnun á
astma, t.d. í gegnum Internetið (heimasíðu). Sömuleiðis er
mikilvægt skv. niðurstöðum þessarar rannsóknar að hvetja
foreldra til að deila áhyggjum sínum um meðhöndlun á
astmanum með heilbrigðisstarfsfólki.
Bæði mæður og feður skráðu umönnunarþætti tengda
því að veita barninu andlegan stuðning og að örva þroska
þess, að fást við hegðunarvandamál hjá barninu og að með-
höndla astmakast. Engu að síður tóku foreldrarnir þó mis-
mikinn þátt í þessum umönnunaratriðum; meðaltal mæðr-
anna fyrir ofangreinda umönnunarþætti var venjulega hærra
en meðaltal feðranna. Þessar niðurstöður um umönnun for-
eldra koma að gagni til að útskýra muninn á þeim hlutverkum
sem foreldrarnir taka að sér þegar þeir eru að hugsa um
unga barnið með astmann. Jafnvel þótt báðir foreldrarnir
segðust veita barninu andlegan stuðning og örva þroska
þess, þá tóku mæðurnar meiri þátt í umönnun barnsins
(eyddu meiri tíma og fannst umönnunarþættirnir erfiðari).
Aðrir umönnunarþættir voru ólíkir hjá foreldrunum.
Mæðurnar sögðu það að meðhöndla eigin þreytu á sama
tíma og að annast um unga barnið með astmann væri
erfiðasti umönnunarþátturinn fyrir þær. Aðrir erfiðir umönn-
unarþættir, sem mæðurrnar skráðu, voru að vakna á nótt-
unni til að hugsa um barnið og að sinna vinnu eða skóla
utan heimilis. Brown, Avery, Mobley, Boccuti og Golbach
(1996) fundu í sinni rannsókn að bandarískar konur af
Afríkuættum, sem áttu 2-5 ára gamalt barn með astma,
upplifðu erfiðleika í tengslum við vinnuna vegna þeirra þarfa
barnsins að þær hefðu stjórn á astmanum og vegna þess
að þær voru oft og tíðum andvaka á nóttunni því barnið átti
í erfiðleikum með svefn. Samkvæmt niðurstöðum Browns
■ Styðja við þroska bamsins (t.d. venja
af blcyju, klæða sig sjálft, skiptast á
leikföngum, geta leikið sér fallega við
önnur böm o.s.frv.)
■ Veita baminu (mcð astma) andlegan
stuðning
■ Veita maka/sambýliskonu andlcgan
stuðning
■ Mcðhöndla aga- og hegðunar-
vandamál (t.d. grát, óværð, erfiðleika
með svefn)
Veita öðmm bömum andlegan
stuðning
■ Fylgjast með síðari
viðvömnareinkennum um astma
Mynd 4. Erfiðustu umönnunarþættirnir fyrir feður
■ Meðhöndla astmakast (t.d. veita
barninu meðferð skv. fyrirmælum,
gefa lyf, ákveða hvort þörf sé á að
fara með barnið til læknis o.s.frv.)
■ Fást við aga- og hegðunarvandamál
(t.d. grát, óværð, erfiðleika með svefn)
Styðja við þroska bamsins (t.d.
skiptast á leikföngum, geta leikið sér
fallega við önnur böm o.s.frv.)
■ Veita maka / sambýliskonu andlegan
stuðning
■ Skipuleggja atburði fyrir fjölskylduna
(t.d. afþreyingu, máltíðir, hvfld, eitthvað
fyrir börnin til að hafa fyrir stafni.)
og félaga og niðurstöðunum úr þessari rannsókn virðast
mæðurnar vera það foreldri sem finnst erfitt að hafa stjórn
á eigin vellíðan og þreytu, hafa stjórn á þeirri ábyrgð sem
tengist atvinnu þeirra eða skólagöngu og að annast á
sama tíma unga barnið með astmann. Feðurnir aftur á móti
skráðu það að veita maka sínum eða sambýliskonu and-
legan stuðning sem bæði tímafrekan og erfiðan umönn-
unarþátt. Því var það hlutverk feðranna að veita maka
sínum andlegan stuðning fyrir utan það að taka að
einhverju leyti þátt í umönnun ungbarnsins með astmann.
Samkvæmt seiglulíkaninu (McCubbin & McCubbin,
1993;1996) aðlagast fjölskyldur streituvaldandi lífsatburðum
(eins og að eiga ungt barn með langvarandi astma), með
því að gera meiriháttar breytingar á daglegu lífi fjölskyld-
unnar. Niðurstöðurnar úr þessari rannsókn gefa til kynna að
fjölskyldur ungra barna með astma skipuleggi umönnunina
fyrir barnið með því að báðir foreldrarnir taki þátt í umönn-
uninni þó eðli þátttöku mæðra og feðra sé ólíkt.
Úrtakið var hvítt millistéttarfólk í miðríkjunum og á
austurströnd Bandaríkjanna. Á þeim slóðum er ekki mjög
auðvelt að komast í samband við fólk af öðrum kyn-
stofnum og það takmarkar alhæfingargildi niðurstaðn-
anna. Að auki voru flest barnanna, sem tóku þátt í rann-
sókninni, með meðal- (50,7%) eða mildan (32,8%) astma,
en einungis 16,5% af börnunum voru með alvarlegan
astma samkvæmt skráningu foreldranna. Niðurstöður
þessarar rannsóknar geta því haft takmarkað alhæfingar-
gildi fyrir fjölskyldur barna með alvarlegan astma.
Tímarit hjúkrunarfræðinga • 1. tbl. 75. árg. 1999
21