Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.07.2001, Blaðsíða 64

Avallt til staðar:
sameinaðir qean ofbeldi
Alþjóðadagur
hjúkrunarfræð-
inga, 12. maí, var
að þessu sinni
helgaður barátt-
unni gegn ofbeldi
- hvar sem er og
gegn hverjum
sem er. Af því
tilefni stóð Félag
ísienskra hjúkr-
unarfræðinga fyrir dagskrá í ráðhúsi Reykjavíkur þar
sem fjallað var um ofbeldi frá ýmsum hliðum.
Svo mikið fáum við að sjá, nær daglega, af
ofbeldisverkum í fréttatímum sjónvarpsstöðvanna að
enginn þarf að velkjast í vafa um að ofbeldi er beitt
viða. Við fáum einnig ótrúlega margar fréttir af
ofbeldisverkum hér á landi, t.d. því sem börn og
unglingar verða fyrir af hendi jafnaldra sinna í skólum
landsins og annars staðar, að ekki sé talað um
ofbeldi sem fólk er beitt sem hætt hefur sér niður í
miðbæ höfuðborgarinnar eftir að kvölda tekur. Aftur á
móti berast okkur fáar eða engar fréttir af því ofbeldi
sem viðgengst innan veggja heimilisins, likamlegu
eða andlegu, fyrr en í óefni er komið. Og þannig er
þessu því miður farið um allan heim. Það er því ekki
að ástæðulausu að hjúkrunarfræðingar helga dag
sinn baráttunni gegn þessari vá. Hér á eftir fer stutt
samantekt á því sem fram kom í ráðhúsinu.
Ofbeldi gagnvart öldruðum
Jafnt konur sem karlar, börn sem gamalmenni eru beitt
ofbeldi og í erindi Jónu Magnúsdóttur geðhjúkrunarfræð-
ings kom fram að ofbeldi er til staðar hér á landi gagnvart
öldruðum. Ofbeldi getur birst í margs konar myndum og ein
þeirra er sú að fólki er sýnd óvirðing og mismunun. Dæmi
um ofbeldi, sem aldraðir eru beittir, er fjárhagslegt ofbeldi en
þar er stýring á fjármunum notuð til að gera hinn aldraða
háðan umönnunaraðilanum. Aldraðir eru beittir kynferðis-
legu ofbeldi m.a. með því að lítilsvirða nekt þeirra. Andlegu
ofbeldi er t.d. beitt með því að tala niður til hins aldraða eða
neita honum um það sem hann biður um og nefndi Jóna
sem dæmi að öldruðum skjólstæðingum, sem reykja, er
neitað um fylgd í reykherbergi að kvöld- eða næturlagi.
Eru slys vanræksla?
Herdís Storgaard hjúkrunarfræðingur og framkvæmda-
stjóri Árvakurs fjallaði um það hvort slys á börnum væru
slys eða vanræksla. Herdís telur að slysavarnir og
ofbeldisvarnir eigi að standa jafnfætis. Af Norðurlöndunum
er slysastíðni á börnum hæst á íslandi og eru slys í heima-
húsum algengust. Fleiri drengir slasast en stúlkur og það
hefur sýnt sig að drengir, sem slasast oft á unga aldri,
lenda oftar en aðrir í vinnuslysum síðar á ævinni.
Helstu ástæður slysa eru þær að barnið sjálft skynjar
ekki hætturnar og eftirlit með börnum er ekki nægilegt hér
á landi. Víða eru slysagildrur í umhverfi barnanna enda allt
of margir staðir - oft á vegum opinberra aðila - þar sem
reglugerðum um öryggi er alls ekki fylgt.
Útrýma þarf hugsunarhættinum „slys er bara slys“. Fyrr
er ekki hægt að koma markvisst í veg fyrir slys. Þar þarf
m.a. að breyta umræðunni í fjölmiðlum þegar börn slasast.
Nú er því t.d. slegið upp þegar barn bjargar öðru yngra frá
slysi og jafnvel dauða en engin áfellisorð sjást um ástæðu
þess að börnin voru í þessari hættu.
Rannsóknir sýna að slys megi fyrirbyggja í 98% tilvika,
segir Herdís en slysavaldinn sé aftur á móti oft erfitt að
meta því fólk vilji ekki leita að sökudólgi. Þarna þurfum við
að sýna meiri ábyrgð og helst ættum við að taka upp
sömu reglur og t.d. Ástralir en þar fara öll dauðaslys á
börnum fyrir barnaslysavarnanefnd.
„Hýdd kona er góð kona“
„Hvað er ofbeldi?" spurði Ingólfur V. Gíslason félagsfræð-
ingur í upphafi erindi síns. Er t.d. eignaleysi kvenna
ofbeldi? Að líkami kvenna sé söluvara? Að hindra konur í
að stunda atvinnu, eins og t.d. í Afghanistan?
Að kona er undirgefin karli - með góðu eða illu - er
orsök kynbundins ofbeldis; „hýdd kona er góð kona“ og
„hýði maðurinn minn mig ekki þá elskar hann mig ekki“.
Viðhorf sem þessi eru algeng víða um heim og einnig
gagnvart börnum, þá sem þáttur í að aga þau.
216
Tímarit hjúkrunarfræðinga ■ 3. tbl. 77. árg. 2001