Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.12.2004, Qupperneq 29

GREIN
Ruslfæöi gerir okkur vanmáttug
og veik
í hagnýtri læknisfræði byggist meðferð alltaf á
nýjustu rannsóknum á öllum sviðum læknisfræð-
innar. Allt árið fram að næstu ráðstefnu er notað
til að vinna úr ölium þeim upplýsingum sem
lagðar eru fram á ráðstefnunni. Ráðstefnan er í
sjö daga og er tiltekið efni tekið fyrir hverju sinni.
I ár var t.d. fjallað um insúlínónæmi og offitu. I
fyrra var fjallað um hjarta- og æðasjúkdóma."
Þorbjörg segir aðalmismun á hagnýtri Iæknisfræði
og hinni hefðbundnu að áherslan er lögð á sjúkl-
inginn en ekki sjúkdóminn. „Hagnýt læknisfræði
hefur notfært sér vitneskju frá óhefðbundinni
meðferð, eða hugmyndunum á bak við hana, þó
; það séu ekki endilega aðferðirnar sem eru notað-
ar. Lækningajurtir eru t.d. vinsælar ef þekking á
lækningamætti þeirra byggist á niðurstöðum rann-
sókna. Nú um stundir vitum við t.d. um hollustu
engifers og hvítiauks. I hvítlauknum er efni sem
heitir allisín sem við vitum að er bakteríudrepandi.
Þegar hvítlauksrifið er brotið kemur tiltekin lykt
og þessi lykt stafar af virka efninu, allisín. En það
í er bara allisín í hvítlauk sem hefur þessa virkni.
Og nú er hægt að fá það hér heima og það er mjög
gott. Hvítlaukur hefur bólgueyðandi virkni og er
því góður við hjarta- og æðasjúkdómum. Hagnýt
læknisfræði myndi fyrst prófa að nota efni úr nátt-
úrunni sem við vitum að verka áður en farið er að
nota önnur lyf, svo sem sýklalyf. Samt er nauðsyn-
legt að nota sýklalyf í vissum tilvikum þar sem
náttúrulyfin duga ekki til.“
Þorbjörg segir að hún styðjist við rannsóknir
í næringarráðgjöfinni. Walter Willett stjórnaði
hjúkrunarrannsókn Harvardháskóla frá því um
1982. „Þetta var stór lýðheilsurannsókn með
um 121.000 þátttakendum sem eru bandar-
ískir hjúkrunarfræðingar. Rannsóknin varð til
þess að Willett hannaði nýja fæðupýramídann
byggðan á niðurstöðum þessara rannsókna. „Nýi
pýramídinn er frábrugðinn þeim gamla fyrst og
fremst vegna þess að hann er byggður á niður-
stöðum rannsókna. Sá gamli var hannaður út frá
hagsmunum bænda og mjólkuriðnaðarins. Enda
sést það í uppbyggingu hans sem segir að við
eigum að borða sem mest af korni, pasta og kart-
öflum en sem minnst af fitu sem er komið fyrir
efst í gamla pýramídanum. Alveg öfugt er þessu
farið í nýja fæðupýramída Willetts. Vissulega er
okkur ráðlegt að borða kornvörur en í mun minna
magni og af betri gæðum þar sem kornið þar er
heilkorn. Fitan hefur fengið allt annan sess en í þeim
gamla og er nú helmingur af neðsta þrepinu í nýja fæðu-
pýramídanum. Og vel að merkja fitur sem eru óunnar
jurtaolíur. Efst og þar með það sem við eigum að borða
sem minnst af eða forðast er allt þetta hvíta: sykur,
pasta, hvítt brauð, hvít hrísgrjón og kartöflur! Það er því
heilmikill munur á þessum tveimur fæðupýramídum. Ef
við fylgjum þeim gamla verðum við veik og jafnvel feit
en ef við veljum að fylgja fyrirmælum Willets höldum
við kjörþyngd og fyrirbyggjum alvarlega sjúkdóma eins
og sykursýki 1 og 2 og hjarta og æðasjukdóma.“
Talið berst að mataræði hér áður fyrr. „Maturinn var
kannski ekki nægur en hann var ekki óhollur, þá var
enginn sykur, ekki skyndibitamatur, engin geymsluefni
eða Iitarefni," segir Þorbjörg. „Það var grautur, þegar
hann kom til landsins, og svo var fiskur á boðstólunum,
lýsi og kjöt, og það var snemma farið að búa til slátur og
fleira þess háttar. Þetta er prótein og fita og góður matur.
Þetta er hollur matur. Urvalið jókst en maturinn var enn
hreinn, rófur, gulrætur, ekki pizzur, hamborgarar, gos,
sælgæti, sykur í þessu magni en það fór að koma svona
upp úr 1940-1950. Þá fer þetta að hellast yfir okkur með
sykurinn og kökurnar og allt það.
Upp úr 1960 kom þörfin fyrir skyndimat þegar konurn-
ar fóru út á vinnumarkaðinn og höfðu ekki tíma til að
búa til mat frá grunni, búa til kæfu, taka slátur og allt
sem þær gátu gert áður. Innflutningur og framleiðsla
á skyndibitamat hófst og þróunin hefur verið þannig
síðan. OIl rotvarnareínin komu til sögunnar. Neytendur
voru ekki endilega að biðja um þetta en þörfin var sköp-
uð fyrir okkur. Pylsurnar Iitu ef til vill ekki nógu vel út
og því tilvalið að setja litarefni í þær. En sem betur fer
!eigum við ýmissa kosta völ varðandi mataræði og erum
meira og meira meðvituð um hvað við borðum. Mér
finnst fólk í auknum mæli vilja hreinni og hollari mat.
En það er ekki alitaf auðvelt að byrja eða vita hvað er
:skynsamlegt og hvað ekki, hvað er hollt og hvað ekki.“
Talið berst að lokum að offitu. „Eg hef miklar áhyggjur
af unglingum þegar ég sé hvað þeir setja ofan í sig,“
segir Þorbjörg. „Þetta er kynslóðin sem erfir landið. Góð
næring skilar sér í öllum líkamanum, heilastarfsemi,
hugmyndaflæði, samskiptum við annað fólk, heilbrigðri
skynsemi og öllu þessu. Ef maður hefur verið á ruslfæði
frá því maður var barn og heldur því áfram, hvað kemur
út úr því? Hvaða kynslóð á að taka við þessu samfélagi.
Við erum það sem við borðum og erum það sem við
meltum. Rangt fæði og ruslfæði gerir okkur vanmáttug,
veik og heimskari en við þurfum að vera.“
Timarit hjúkrunarfræöinga 5. tbl. 80. árg. 2004