Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.12.2004, Blaðsíða 47

RAÐSTEFNA
Samtöl í eigindlegum rannsókn-
um, frelsa þau eða þvinga?
margir ganga yfir á rauðu Ijósi og skrifum það á
blað. Og með því að spyrja fólk um lífsskoðanir
og hugmyndir og líf þeirra, auðvitað er það hægt,
en hvort niðurstöðurnar eru mikilvægar, það er
svo aftur annað mál.“
Hann er spurður hvaða heilræði hann geti gefið
nemendum sem eru að hefja feril sinn í eigind-
legri aðferðafræði. Hvernig geta þeir sem best
undirbúið sig til að ná sem bestum árangri og
komist sem næst sannleikanum? Hann hefur
t.d. sagt að meiri kröfur séu gerðar til þeirra sem
stunda neytendarannsóknir, fólk þurfi t.d. að
afla sér viðtalsreynslu í 1-2 ár áður en það getur
tekið þátt í þeim. Hann segir rannsakendur á
háskólastigi ekki fara í gegnum þann undirbún-
ing og það sé ekki nægilega gott. Væri ef til vill
gott að gera auknar kröfur um viðtalstækni hjá
þeim sem stunda þannig rannsóknir? Hann segir
miklu skipta að spyrjendur opinna viðtala séu
vel þroskaðir einstaklingar, og að þeir þekki vel
viðfangsefni sitt og hafi þróað hæfileika sína sem
spyrjendur. Það síðastnefnda getur virst ósköp
auðvelt því við spyrjum öll spurninga til að fá
I > ' UA W" rk
■ \-
Áhugasamir þátttakendur á samræðuþinginu
svör við þeim. En spyrjendur verða að gæta vel
að því hvað þeir segja, ekki bara spyrja spurninga
heldur hlusta vel á öll blæbrigði málsins og þess
sem sagt er. Sá sem er að hefja rannsóknir ætti
að finna góðan rannsóknarhóp sem hann gæti
unnið með og fylgst með og Iært af og komið sér
þannig inn í rannsóknarstarfið.
í fyrirlestrium drap Kvale á að rannsóknarniðurstöður gætu
verið hættulegar. Hann er spurður nánar út í þá staðhæfingu,
hvort ný þekking sé ekki alltaf „hættuleg“ á þann hátt að unnt
sé að misnota rannsóknarniðurstöður, og fyrir hverja ný þekk-
ing sé hættuleg. Þurfum við að hafa áhyggjur af þessu? Hann
svarar því til að við eigum að hafa áhyggjur af því hvernig rann-
sóknarniðurstöður eru notaðar. Auðvitað sé hægt að misnota
allt en sumar rannsóknir í félagsvísindum eru að hans áliti
mjög léttvægar og niðurstöðurnar segja svo sem ekki mikið, svo
það er erfitt að misnota niðurstöðurnar.
„En viðtalið er öflugt tæki til að öðlast mikilvæga þekkingu um
fólk og félagslegar aðstæður og það er hægt að misnota hana á
sama hátt og unnt er að misnota alla nýja þekkingu innan vís-
indanna. Það sem ég er að gagnrýna er að sumir rannsakendur,
sem nota eigindlegar rannsóknaraðferðir, líta á aðferðina sem
framsækna í sjálfri sér, það sé gott að fá fólk til að tala, fá
;fulltrúa sem flestra sjónarmiða og koma þeim á framfæri. Eg
held það sé ekkert sem er framsækið eða siðferðilega rétt sem
er innbyggt í þessa aðferðafræði, það fer alveg eftir því hvernig
niðurstöður eru notaðar og kringumstæðum hverju sinni.“
Á þinginu fóru fram umræður um mismunandi sjónarhorn
eða fræðilegar forsendur sem liggja til grundvallar tiltekinni
rannsókn. Þannig geti rannsakendur nálgast viðfangsefni sín
með því að horfa í gegnum ólík fræðileg „gleraugu" og fá ólíkar
niðurstöður út frá því sjónarhorni sem horft er á hverju sinni.
Er þannig ekki til neinn einn sannleikur? „Nei, og það er ein-
mitt gott, í mannlífinu eru margar merkingar og því eru ólíkar
greiningar á sama viðfangsefninu til þess fallnar að auðga
sldlning okkar á þeim, eða gætu gert það, þ.e. ef það þarf ekki
að taka ákvörðun um eitthvert tiltekið atriði, svo sem að koma
sjúklingi á sjúkrahús. En á öðrum sviðum, eins og að fá ólíkar
lýsingar nemenda á því hvernig það er að vera nemandi í dag,
það gerir ekkert annað en að auðga vitneskju okkar um það.“ !
Kvale er að lokum spurður út í tilvitnunina „let the object
object" en hún er höfð eftir franska félagsfræðingnum Bruno
Latour. I viðtölum og einkum í meðferðarviðtölum getur sjúkl-
ingurinn mótmælt skilgreiningum meðferðaraðilans, hann les
ekki bara viðtalið í einhverri grein heldur getur hann mótmælt
skilgreiningum í viðtalinu sjálfu og þetta er líka hægt að gera í
rannsóknarviðtölum, miklu meira en gert er í dag. „Ef félags-
vísindamenn vilja verða hlutlausari þá er ráðið að láta þá sem
taka þátt í viðtölum gagnrýna túlkun rannsakendanna." Hann
bendir t.d. á hvernig femínistar hafa gagnrýnt túlkanir rann-
sakanda og komist á þann hátt að eða nær sannleikanum, eða
sannleika femínistanna.
Tímarit hjúkrunarfræöinga 5. tbl. 80. árg. 2004