Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.12.2004, Síða 46

hefði það markmið að bæta líf spyrjandans, eða rannsóknar-
lögreglumanns sem þyrfti að upplýsa glæpi. Þá var rætt um
hversu langt ætti að ganga í að fela fólk í rannsóknum með því
að breyta aðstæðum þess þar sem við búum í litlu samfélagi og
oft erfitt að fela fólk þótt ýmsum staðreyndum sé breytt.
I lok samræðuþingsins gafst ritstjóra tækifæri til að spyrja
Steinar Kvale nokkurra spurninga áður en bann lagði af stað
í ferð um Norðurland. Hann var fyrst spurður um tengsl
neyslusamfélagsins og eigindlegra rannsókna. „Eigindlegar
rannsóknaraðferðir hafa verið til í þúsundir ára, til dæmis hjá
Grikkjum í sambandi við samtöl. Ein af mörgum ástæðum
þess að eigindleg rannsóknarviðtöl hafa orðið jafnvinsæl og
raun ber vitni síðan á áttunda áratug síðustu aldar geta einnig
verið sú að eigindleg viðtöl hafa í sér falinn hluta af menningu
neyslusamfélagsins, með því að rannsaka reynslu, tilfinningar,
drauma, vonir og sjálfsvitund neytendanna sé unnt að spá fyrir
um og hafa stjórn á neysluhegðun þeirra. Eigindlegar rann-
sóknir eru því tengdar neyslusamfélaginu.*'
Hann var spurður að því hvort unnt væri að líta á rannsóknir í
mennta- og heilbrigðiskerfinu, sem gerðar eru með eigindlegri
aðferðafræði, sem neyslurannsóknir, þ.e. litið á nemendur og
sjúklinga sem notendur mennta- og heilbrigðiskerfis. „Já, við
höfum að minnsta kosti gert það í Danmörku, að minnsta kosti
að því sem lýtur að orðalaginu. Mennta- og heilbrigðiskerfið er
farið að ræða um nemendur og sjúklinga sem notendur svo það
er ekki eingöngu markaðurinn heldur líka ríkisvaldið sjálft sem
er farið að koma fram við þegna sína sem notendur."
„Sá sem spyr er aðaltækið i rannsóknarviðtalinu"
og breytti tilvitnuninni í að við sjáum ekki flís-
ina í auga náungans því við sjáum með þeirri
flís. „Við erum mótuð af menningu, viðhorfum
og umhverfi og sjáum þar af leiðandi ekki þessi
atriði því þau eru hluti af okkur sjálfum."
Steinar Kvale kom með frásögn í fyrirlestri sínum þar sem
hann líkti rannsakendum við úlfinn sem þóttist vera amma
Rauðhettu. Eyrum og augun eru stór til að unnt sé að horfa og
heyra sem best í viðmælendum eða þátttakendum í rannsóknum
og munnurinn stór svo unnt sé að éta þá. Hann er spurður nánar
út í þessa samlíkingu, eru rannsakendur ef til vill mest að hugsa
um eigin hag, öðlast prófgráður og fá starfsframa fremur en að
þjóna þeim hópum sem þeir eru að rannsaka? Og hvað með þá
vitneskju sem aflað er? Hver á að nota hana? „Mikið af eigind-
legum rannsóknum í háskólunum eru framkvæmdar vegna þess
að þær eru hluti af rannsóknarverkefnum til meistaragráðu eða
doktorsgráðu, þær eru iiður í rannsókn sem er leið rannsakand-
ans til að ná tiltekinni prófgráðu. Til að koma þekkingunni til
skila til þeirra sem taka þátt í rannsóknunum þá skiptir miklu
að reyna að koma þekkingunni á framfæri við almenning til að
upplýsa þátttakendur og hugsanlega bæta líf þeirra en ekki bara
að setja þekkinguna fram í vísindatímaritum."
Hann er einnig spurður út í aðra tilvísun sem fram kom í fyrir-
lestrinum en þar vitnaði hann í þau orð Biblíunnar að maður
sjái bara flísina í auga náungans en ekki bjálkann í eigin auga
f fyrirlestrinum kom Kvale einnig inn á mismun-
andi tegundir viðtala og taldi meðferðarviðtal oft
hafa meiri möguleika til að kanna og hafa stjórn
á áreiðanleika (validity) þess sem sjúklingarnir
eru að segja. „Meðferðaraðilarnir geta gagnrýnt
á opnari hátt og skilgreint það sem sjúklingar
þeirra eru að segja en það væri ekki siðfræðilega
rétt að gera í rannsóknarviðtali. Meðferðaraðilar
hafa einnig hlustað á viðmælendur sína klukku-
stundum saman eða í hundruð klukkustunda
áður en þeir koma með greiningu, byggja þannig
á mun fjölbreyttari og ýtarlegri gögnum en tíðk-
ast í rannsóknarviðtölum sem eru venjulega ekki
nema um klukkustundarlöng."
Kvale er spurður út í gagnrýni sem fram kom á
ráðstefnunni um hvort það sé nokkurn tímann
hægt að rannsaka aðra. „Hvers vegna ætti það
ekki að vera hægt, við erum alltaf að því.
Einföldustu rannsóknirnar fela í sér að við fylgj-
umst með öðru fólki, teljum til dæmis hversu
44
Tímarit hjúkrunarfræöinga 5. tbl. 80. árg. 2004