Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.10.2008, Blaðsíða 24

Ásta Karlsdóttir, astakarl@landspitali.is
HEIMAMEÐFERÐ MEÐ GAMMAGLÓBÚLÍNI VIÐ ÓNÆMISGALLA
Meðfæddur ónæmisgalli er sjaldgæfur en erfiður sjúkdómur. Það er mikið
framfaraspor að flestir sjúklingar geta nú meðhöndlað sig sjálfir heima.
Hér verður fjallað um aðdraganda heimameðferðar og hvernig hún fer
fram. Einnig er hér að finna ráðleggingar til hjúkrunarfræðinga um hvernig
má finna ógreinda einstaklinga með þennan sjúkdóm.
Meðfæddur ónæmisgalli heitir það þegar
einhver hluti af varnarkerfi líkamans
er óstarfhæfur vegna meðfædds
skorts á einhverjum efnum, frumum
eða eiginleikum þeirra. Ónæmiskerfið
samanstendur af flóknu samspili líffæra,
fruma og eggjahvítuefna. Ef starfsemi
ónæmiskerfisins raskast á einu eða fleiri
sviðum getur það leitt til ónæmisgalla.
Yfir 100 mismunandi gallar eru þekktir
innan ónæmiskerfisins, sumir eru fremur
algengir en aðrir eru mjög sjaldgæfir.
Einkennin geta verið mjög alvarleg niður
í lítil sem engin. Ónæmisgalli greinist hjá
öllum aldurshópum. Flestir ónæmisgallar
eiga það sammerkt að hætta á sýkingum
er meiri en hjá heilbrigðum einstaklingum
og erfiðara er að ráða við sýkingarnar.
Einn af algengustu ónæmisgöllunum er
skortur á mótefnum sem verja líkamann
fyrir innrás baktería. Mótefni eru til af
nokkrum gerðum en mótefnið IgG er
mikilvægast og lífsnauðsynlegt. Það er
jafnframt það mótefni sem hægt er að vinna
úr blóðhlutum blóðgjafa. Við framleiðsluna
eru mótefnin hreinsuð og þétt þannig að
mótefni frá mörgum einstaklingum eru
þjöppuð í lítið rúmmál sem gefa má í æð
eða undir húð. Allt blóð, sem notað er í
mótefnaframleiðslu, hefur verið skimað
gagnvart veirum og smitefnum og síað
þannig að smitsjúkdómar geta ekki borist
með því. Með þessum hætti má breyta
lífshættulegu ástandi einstaklings með
mótefnaskort í tiltölulega eðlilegt líf.
Mótefni þarf að gefa regiulega og þegar
um meðfæddan galla er að ræða er
þetta meðferð fyrir lífstíð. Þar til fyrir
nokkrum árum voru mótefni einungis
gefin í æð á sjúkradeildum en nú gefst
■ ■■ "*3BH ' ' w
1 /
mT
■ 3 I
I / 1 I
1 m - -jiiil
Lv'. I /
1 I . . ® k Á
a
■ m
Lyfjadælan er mjög fyrírferðarlítil og handhæg.
þessum einstaklíngum kostur á að gefa
sjálfum sér mótefni undir húð í heimahúsi.
Heimamótefnagjöf með gammaglóbúlíni
hófst hér á landi árið 2005. Þeir sem
fá þessa meðferð eru með meðfæddan
ónæmisgalla eða ónæmisbrest. Svo til
alla ónæmisgalla er hægt að meðhöndla.
Á alþjóðavísu er talið að einn af hverjum
tíu þúsund sé með einhvers konar
ónæmisgalla. Hér á landi ættu þá að vera
um það bil 30 manns með ónæmisgalla.
Gammaglóbúlín var fyrst gefið við
immúnóglóbúlínskorti árið 1952, efnið
var þá gefið nánast eingöngu í vöðva.
Magnið, sem hægt var að gefa í vöðva,
22
Tímarit hjúkrunarfræðinga - 4. tbl. 84. árg. 2008