Ráðunautafundur - 15.02.2001, Side 42

32
snyrtilegt í kringum sig. Það er erfitt að sannfæra neytendur um ágæti framleiðslunnar. að
varan sé holl og góð, ef umhverfið þar sem varan er framleidd segir allt annað.
Siðfrœói
Siðfræði skiptir miklu í samfélagi manna. Það þurfa að gilda ákveðnar meginreglur til að
samfélagið virki vel. Landbúnaður er þarna engin undantekning. Siðareglur landbúnaðarins
þurfa að lúta að fólkinu sem vinnur við landbúnaðinn, búsmalanum og landinu. Fólkinu þarf
að búa góð vinnuskilyrði og samfélagsþjónustu, aðbúnaður búfjár þarf að vera góður og um-
hyggja viðhöfð við hirðingu þess. Við þurfum að umgangast landið með þeim hætti að það
skemmist eklci og haldi áfram að gefa af sér fæði og aðrar afurðir, auk þess að vera manninum
til ánægju.
MATSKERFI
Á grundvelli ofangreindra gæðastuðla er hægt að búa til matskerfi fyrir landbúnaðinn sem
hjálpartæki við að meta hvemig hann fellur að markmiðum okkar varðandi umhverfið,
hollustu matvæla og siðfræðina. Býlum yrði þá gefin einkunn fyrir hvern gæðastuðul, t.d. frá
1-5. Út frá mati á einstökum býlum er hægt að fá mynd af ástandi sveita, landshluta eða alls
landsins, bæði fyrir einstaka þætti og heildareinkunn. Það er eðlilegt að stuðlarnir hafi mis-
mikið vægi í heildareinkunninni eftir mikilvægi þeirra. Vægi hvers stuðuls getur einnig verið
breytilegt milli landa eða landshluta. það sem er stórvandamál í einu landi getur verið léttvægt
annars staðar.
Næstu skref í þróun matskerfisins er nákvæmari lýsing á því til hvaða þátta á að horfa
þegar gefin er einkunn fyrir ákveðinn stuðul, hvað á t.d. að skoða þegar gefin er einkunn fyrir
stuðulinn „tap næringarefna". Þar má nefna geymslu búljáráburðar, dreifingartíma áburðar,
heildarmagn áburðar á flatareiningu, jarðveg, uppskeru, tegundir í ræktun, hlutfall lands sem
cr opið yfir veturinn o.s.frv. En það þarf að vera fyrirfram ákveðið hvernig þessir þættir eru
notaðir í einkunnagjöfinni.
Það má hugsa sér mismunandi nákvæmni við mat á stuðlunum eftir tæknistigi og mann-
afia á svæðinu. Þetta getur verið allt frá einfaldri cinkunnagjöf á staðnum upp í flóknar mæl-
ingar með tækjum.
Annað skref í þessu ferli er hönnun á einföldum hugbúnaði til að halda utan um gögnin
og reikna úr þeim. Matstölurnar væru þá slegnar inn á staðnum eða skráðar l’rá mælitækjum.
Flugbúnaðurinn reiknar út niðurstöður fyrir viðkomandi býli og summa margra slíkra mæl-
inga býður upp á niðurstöður fyrir stærra svæði og ýmis konar flokkun á bæjunum.
LOKAORÐ
Síðast en ekki síst er rétt að undirstrika mikilvægi þess að matskerfi sem þetta sé unnið í sam-
starfi við bændur eða fulltrúa þeina svo víðtækust sátt náist um það. Einn tilgangur þess er að
hjálpa einstökum bændum til að átta sig á stöðu síns bús og leiðbeina þeim við lagfæringar.
Kerfið má einnig nota til að gefa mynd af svæðum eða landshlutum með því að skoða ákveð-
ið úrtak af viðkomandi svæðurn. Þá skiptir miklu máli að mönnum sé umbunað fyrir það sem
vcl er gert og það skili sér til bænda, t.d. í hærra vöruverði. Við getur ekki bara gert auknar
kröfur til bænda á þessu sviði, við neytendur verðum einnig að leggja okkar skerf á móti.
HEIMILDIR
Kirchmann, H. & Thorvaldsson, G., 2000. Challenging targets for future agriculture. European Joumal of
Agronomv 12: 145-161.
Guðni Þorvaidsson, 1996. Landbúnaður og umhverfi hans. Ráðunautafundur 1996, 22-30.