Ráðunautafundur - 15.02.2001, Side 125

115
einkennandi fyrir landbúnaðarrannsóknir hér á landi allt frá upphafi. Þetta er eðlilegt þegar
tekið er mið af umfangi þeirra og hversu litlum íjármunum hefur í raun verið varið til allra
grunnrannsókna hér á landi. Þá ber einnig að líta til þeirrar staðreyndar að háskólanám í land-
búnaði heíúr allt fram að stofnun Landbúnaðarháskólans á Hvanneyri verið bundið við eina
námsbraut sem hafði óhjákvæmilega þau áhrif að rannsóknarstarfsemi skólans takmarkaðist
við þau verkefni sem tengdust námsbrautinni
Mesta breyting með formlegri stofnun Landbúnaðarháskóla á Hvanneyri mun tengjast
rannsóknarstarfsemi skólans. Rannsóknarstarfsemin mun eflast og í takt við aukið námsfram-
boð hans og ný lög um búnaðarfræðslu skapa mikið svigrúm til þess að takast á við það verk-
efni. Vegna tengsla rannsókna og kennslu í háskólastarfi fylgja auknum umsvifum í náms-
framboði ákveðnai' skyldur til fjármögnunar rannsókna og þannig mun aukið opinbert fjár-
magn renna í rannsóknarstarfsemi á vegum skólans. Þau ákvæði búfræðslulaga um mögulega
háskólakennslu á Hólum og Reykjum skapa þeim stofnunum aukna möguleika til eflingar
rannsóknarstarfsemi sinnar.
Á undanförnum árum hafa ýmsar stjómsýslustofnanir landbúnaðarins eflt nrjög rann-
sóknastarfsemi sína og það er af hinu góða séð frá sjónarhóli fræðanna, en á hinn bóginn
getur það skapað óvissu um framvindu málaflokka sem þessum stofnunum eru faldir þegar að
þrengir um fjármagn og stofnanirnar verða að forgangsraða verkefnum. Þá getur sú staða
mjög auðveidlega komið upp að búið sé að binda fjármagn til verkefna sem verður ekki lokið,
nema gengið sé eðlilega frá forgangsröðun stjómsýsluverkefna stofnananna.
í þessu ljósi verður að skoða framtíðarstöðu íslenskra landbúnaðarrannsókna.
Rannsóknarstarfsemin er dreifð á marga aðila og formlega er ekki um að ræða skilgreint sam-
starf né samstarfsvettvang. Þegar fjallað er um framtíðarstöðu kennslu og rannsókna land-
búnaðarins er reginmunur á því hvernig sú starfsemi er fjármögnuð. Kennslan er í megin-
atriðum fjármögnuð af hinu opinbera, ýmist á föstum fjárlögum eða sem eitthvert fall af nem-
endafjölda. Fjármögnun landbúnaðarrannsókna er á hinn bóginn mun margbrotnari. í megin-
atriðum er fjármögnunin þó með þremium hætti; frá ríki. frá samkeppnissjóðum og frá at-
vinnuveginum. Það er ríkjandi stefna að beina stöðugt auknu rannsóknarfjánnagni til verk-
efna gegnum samkeppnisfarvegina. í litlu umhverfí með takmarkað afl og mannaflann
dreifðan á margar stofnanir getur þetta valdið því að mikill tírni fari til þess að afla íjár-
magnsins og margir aðilar séu í raun að keppa um fjármagn til sömu eða sambærilegra verk-
efna og þar með verði nýting mannaflans til eiginlegra rannsókna mjög léleg.
Á sama hátt og nauðsynlegt var að taka upp búfræðslulögin og færa þau að nútíma starfs-
umhverfi menntastofnana er mikilvægt að skoða lagaumhverfí allra annarra stofnana land-
búnaðarins sem eiga að sinna rannsóknum fyrir atvinnuveginn. Þetta er bæði nauðsynlegt
vegna hins nýja hlutverks landbúnaðarins og svo vegna þess breytta umhverfis sem við blasir
í kjölfar endurskoðunar Iagaumhverfis annarra stofnana sem gegna hliðstæðum verkefnum.
Hina ríku hefð sterkrar rannsóknarstofnunar með beinni aðkoma atvinnuvegarins er raun
engin ástæða til þess að leggja niður og atvinnuvegurinn mun óska eftir slíku fyrirkomulagi.
Það þarf hins vegar að gera sér ljóst að slík stofnun verður að starfa mjög náið með Land-
búnaðarháskólanum og öðrurn menntastofnunum landbúnaðarins. Það er því mikilvægt fyrir
framtíðarþróun landbúnaðarraimsókna að móta sem lyrst framtíðarskipulag þeirra með sama
bætti og nú hefur verið gert varðandi menntunina.
Öflug rannsóknarstarfsemi er landbúnaði framtíðarinnar lífsnauðsyn. Samkeppnin um
fjármagnið mun vaxa og því er samþætting og náin samvinna rannsóknareininga mikilvæg
forsenda hámarksnýtingar þess. I tengslum við þessa endurskipulagningu er einnig nauðsyn-
legt að skoða með hvaða hætti best verður tryggð sameiginleg stefnumörkun um rannsóknar-