Ráðunautafundur - 15.02.2001, Side 237

227
RÁÐUNflUTRFUNDUR 2001
Landnýtingarbraut við Landbúnaðarháskólann á Hvanneyri
Anna Guðrún Þórhallsdóttir
Landbúnadarháskólanum á Hvanneyri
INNGANGUR
Á síðastliðnu hausti var í fyrsta skipti boðið upp á þrjár námsbrautir við Landbúnaðar-
háskólann á Hvanneyri sem formlega var stofnaður sumarið 1999. Ein þeirra er Landnýtingar-
braut. Við bændadeild Bændaskólans á Hvanneyri var á síðasta áratug boðið upp á nám með
landnýtingu að sérsviði og á síðustu árum Bændaskólans var einnig boðið upp á námskeið á
sviði landnýtingar í háskóladeild skólans. Framboð náms á landnýtingarsviði við Landbún-
aðai'háskólann byggir því á reynslu sem fengist hefur við skólann á undanförnum árum. Við
skipulagningu landnýhingarkennslunnar á Hvanneyri hefur verið reynt að taka mið af þörfum
þjóðfélagsins á þeirri menntun sem þar er veitt og atvinnumöguleikum að námi loknu. Til
hliðsjónar hefur verið tekið mið af reynslu og námsskipulagi nágrannaþjóða og amrarra þjóða
sem búa við svipaðar aðstæður á sviði landnýtingar. Er þá mikilvægt að horfa til dreifbýlli
landa sem hafa rniklar óbyggðar víðáttur eins og við, en síður þéttbýlli svæða þar sem allt
land er þrautskipulagt. Einnig er námið skoðað í samhengi við annað nám á svipuðu sviði sem
þegar er boðið upp á í landinu.
BAKGRUNNUR NÁMSINS
Landnýting í víðasta skilningi er öll nýting á landi. Hér er heitið Landnýting notað sem sanr-
heiti orðanna Range management í ensku og Naturforvaltning í norsku. Grundvallarmunur er
á landnýtingu og ræktunarbúskap, s.s. jarðrækt. I landnýtingu er hin óbeislaða náttúra við-
fangsefnið þar sem maðurinn uppsker á forsendum náttúrunnar. Þá er vistkerfum ekki umbylt,
heldur haldið sjálfbærum og lítt breyttum. I ræktunarbúskap er þessu öfugt farið. Þar er mark-
miðið að umbreyta kerfinu með hámarksafrakstur í huga og veruleg orka lögð til kerfisins til
að svo megi verða. Náttúruvernd er nátengd landnýtingu og náttúrunýtingu. I nútíma náttúru-
siðfræði eru þessi tvö hugtök, nýting og vernd óaðskiljanleg.
Áherslur landnýtingar eru nokkuð breytilegar og taka mið af aðstæðum í hverju landi
fyrir sig. Eins er með margar þær fræðigreinar sem um landnýtingu fjalla. Upphaf þeirra var
tilurð skógfræðiimar í Þýskalandi og Frakklandi. Þar var hún orðin fullburða fræðigrein þegar
á 18. öld. Megintilgangur skógræktar var í upphafi að viðhalda villtu dýralífi jafnframt
nýningu lands. í skógfræðinni hefur samþætting verndar og nýtingar því verið meginþema alla
tíð. Á nýliðinni öld skapaði sífellt vaxandi þekking og flóknara samfélag þörf á aukinni sér-
hæfmgu þeirra sem vinna við verndun og nýtingu náttúrunnar og í háskólum urðu til nýjar
brautir hagnýtra vísinda.
Áherslur, umfang og vandamál er tengjast náttúruvernd og náttúrunýtingu eru með
noldcuð öðrum hætti hér á landi en í öðrum löndum. Áratugir eru síðan beitamytjar á úthaga
lögðust að mestu af í öllum nágrannalöndum okkar. Sauðfjárbeit hefur aftur á móti verið
helsta form landnýtingar á íslandi allt til þessa dags. Aðeins í undantekningartilfellum hefur
land verið óbitið. Á síðustu 15-20 árum hefur orðið grundvallarbreyting hér á. Sauðfjárbeitin
hefur dregist saman um hart nær helming, en á móti kernur að landið er nú í meira mæli nýtt
til hrossabeitar, skógræktar, útvistar og ferðaþjónustu.