Morgunblaðið - 03.03.2018, Side 27

27
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 3. MARS 2018
Í lausu lofti Göturnar í borginni eru með þeim skítugri en reynt er að halda glugg-
um háhýsis við Grandaveg í Reykjavík hreinum með þvotti, þegar færi gefst.
Hari
Hvað hefði gerst
ef Bjarni Bene-
diktsson, formaður
Sjálfstæðisflokks-
ins, hefði auglýst
inni á Facebook-
síðu flokksins eftir
frambjóðendum í
stjórnarkjöri Efl-
ingar? Hann hefði
sent inn þau skila-
boð að stjórn Efl-
ingar hefði brugðist fólkinu í fé-
laginu og það þyrfti að hreinsa
þessa óværu úr stjórninni. Hann
hefði síðan beðið óánægt fólk í Efl-
ingu að gefa sig fram til að velta
stjórninni. Gefa sig fram með því
að senda honum eða Sjálfstæð-
isflokknum skilaboð. Hefði ekki
allt orðið vitlaust? Hefði almenn-
ingur í landinu sætt sig við það að
Sjálfstæðisflokkurinn hæfi með
þessu móti beina árás á stjórn
stéttarfélags? Hann hefði líka get-
að gert meira. Haft samband við
formenn stéttarfélaga á Akranesi
og VR og beðið þá um að koma í
bandalag með sér. Hvað haldið þið
nú, góðir lesendur og landsmenn,
að hefði gerst við þessa árás
stjórnmálaflokks, annars en Sósí-
alistaflokksins inn í sjálfstætt
stéttarfélag? Ef Bjarni Ben hefði
nú gert bandalag við vini sína til
dæmis á leiðandi miðlum eins og
Visi.is og á Fréttablaðinu um að
birta bara falsfréttir um A-lista-
framboðið í Eflingu en hampa
mótframboðinu. Hvað hefði gerst?
Er ekki sama Jón og séra Jón!?
Svari nú hver fyrir sig.
Halda mætti að þetta væri al-
veg galin samlíking! En svo er
ekki. Það var nefnilega nákvæm-
lega þannig sem það gerðist að
Sósíalistaflokkurinn hóf árásina á
stjórn Eflingar. Það má halda
áfram með samlíkinguna og
spyrja hvort Sjálfstæðisflokkur-
inn hefði fengið aðgang að félags-
skrá Eflingar og kjörskrá. Þá má
spyrja hvort hann hefði fengið
lista yfir alla trúnaðarmenn Efl-
ingar. En mótframboð stjórnar
Eflingar í B-lista hef-
ur talið mikla
ósvinnu að þau fá
ekki afhentan lista
trúnaðarmanna til
eigin brúks í stjórn-
málaflokki! Efling
telur enga heimild til
að afhenda lista trún-
aðarmanna með innri
upplýsingum um fé-
lagið, hvorki til A
lista né B lista í félag-
inu eða stjórnmála-
flokka. Þessu er líkt við það í mót-
framboðinu í Eflingu að skrifstofa
og starfsmenn leggi nú stein í götu
B-listans í kosningabaráttunni. Er
heil brú í þessu?
En af hverju urðu þá lítil sem
engin viðbrögð við því þegar ann-
ar leiðtogi stjórnmálaflokks aug-
lýsti eftir fólki í stjórnarkjöri Efl-
ingar? Er það vegna þess að hann
heitir Gunnar Smári Egilsson en
ekki Bjarni Benediktsson? En
þetta gerði sá sami Gunnar Smári
Egilsson, formaður Sósíal-
istaflokks Íslands, á Facebook-
síðu flokksins 22. janúar sl. Hann
hélt þeirri iðju áfram þar til fólk
gaf sig fram í framboðið.
Innan verkalýðshreyfing-
arinnar er fólk úr öllum stjórn-
málaflokkum. Þau sem styðja
stjórnmálaflokka og eru í forystu
verkalýðsfélaga eiga það öll sam-
eiginlegt að þau eru fyrst og
fremst að berjast fyrir málstað
verkafólks og koma sjónarmiðum
launafólks til skila. Það er almennt
dauðadómur yfir fólki í forystu
stéttarfélags að láta nota sig í
flokkspólitískum tilgangi. Það
virkar nefnilega ekki í hina áttina
að líta á verkalýðshreyfinguna
sem vettvang til að afla stjórn-
málaflokkum fylgis. Það væri
óvirðing við alla þá baráttu verka-
fólks í gegnum tíðina að taka þátt í
henni einungis í þeim tilgangi að
koma flokkspólitískum viðhorfum
á framfæri og reyna að stuðla að
uppgangi stjórnmálaflokks á
kostnað samtaka launafólks.
Verkalýðsbarátta er alltaf pólitísk
í eðli sínu. En hún er ekki flokks-
pólitísk.
Þann 8. febrúar hvatti Gunnar
Smári enn og aftur fólk til að
styðja B-framboðið á Facebook-
síðu Sósíalistaflokksins. Hann er
stjórnandi stuðningssíðu B-listans
á Facebook. Hann hefur einnig
hvatt fólk til að gefa peninga til
styrktar B-framboðinu. Það
myndi nú heyrast í fólki ef aðrir
leiðtogar stjórnmálaflokka myndu
skipta sér með svo afdráttarlaus-
um hætti af stjórnarkjöri í verka-
lýðsfélagi. Hvað ef Bjarni Ben.
hefði opinberlega safnað saman
sjálfstæðismönnum til að bjóða sig
fram í Eflingu og hefði svo lýst op-
inberlega yfir stuðningi við fram-
boðið sem hann bjó til og beðið
fólk um að gefa því peningana
sína? Finnst fólki þetta í lagi?
Að lokum þetta. Myndi það líð-
ast nokkrum öðrum en róttækum
sósíalistum með afskræmda hug-
myndafræði sem lifir nú einungis
á minjasöfnum í fyrrverandi aust-
antjaldsríkjum, að fremja svona
innbrot í sjálfstætt stéttarfélag?
Því miður er allt of fáum ljóst sem
styðja B-listann að hér er um
ósvífin afskipti stjórnmálaafla að
ræða. Fylgismenn þess láta einsk-
is ófreistað til að koma sjálfstæðri
stjórn verkalýðsfélags fyrir katt-
arnef til að koma stjórnmálaflokki
til valda í verkalýðshreyfingunni.
Þess vegna styðjum við reynt fólk
sem við getum treyst. Þess vegna
styðjum við A-listann.
Eftir Elínbjörgu
Magnúsdóttur
»Hvað ef Bjarni
Ben. hefði op-
inberlega safnað sam-
an Sjálfstæðisfólki til
að bjóða sig fram í
Eflingu og beðið fólk
um að gefa framboð-
inu peningana sína?
Elínbjörg Magnúsdóttir
Höfundur á langan feril innan
verkalýðshreyfingarinnar og var
jafnan trúnaðarmaður eða tals-
maður launafólks á sínum vinnu-
stöðum. Hún situr í uppstilling-
arnefnd Eflingar og í trúnaðarráði
félagsins.
Hvað hefði gerst ef
Bjarni Ben. hefði reynt
að fella stjórn Eflingar?
Sá sem hér heldur á
penna varð þess aðnjót-
andi að kenna íslensku
ásamt öðrum greinum í
tæpan áratug fyrir
hálfri öld við gagn-
fræðastig og fram-
haldsdeildir í Neskaup-
stað. Nú deili ég
áhyggjum fjölmargra
um framtíð íslensk-
unnar vegna örra
tækni- og samfélagsbreytinga og
ágengni hins enska málheims sem
þeim tengist. Tölvutækni og netið
leika hér lykilhlutverk en fyrirtækja-
risarnir Facebook og Google ásamt
með YouTube hirða nú um helming
af auglýsingatekjum gegnum netið á
heimsvísu. Aðferðafræði þessara
auðhringa byggist á svonefndu al-
grími (algorithmus) og blasir við
hverjum manni sem notar leit-
arvélar. Hún bitnar ekki síst á börn-
um sem ánetjast auðveldlega. Að
sögn þeirra sem best þekkja til vinn-
ur kerfið nú sjálfvirkt, óháð mann-
legum inngripum. (Christoph Drös-
ser. Ausser Kontrolle. Die Zeit. 8.
febr. 2018). En þrátt fyrir þessar
ógnir dugar ekki að leggja árar í bát
og fyrir lítið málsvæði eins og okkar
skiptir sköpum að
brugðist sé við með öll-
um tiltækum ráðum,
tæknilega og sam-
félagslega.
Hægagangur
í tvo áratugi
Íslenskt samfélag
hefur brugðist seint og
ómarkvisst við
tækniþróun síðustu
áratuga og þá ekki síst
til varnar tungumálinu í
tölvuheimum. Sem
menntamálaráðherra reið þó Björn
Bjarnason myndarlega á vaðið 1998
með því að hefja úttekt á stöðu mál-
tækni og hrinda af stað tungutækni-
áætlun í kjölfarið. Fjárveitingar voru
hins vegar skornar við nögl og því
skilaði þessi brýna atrenna takmörk-
uðum árangri. Íslensk málnefnd und-
ir forystu Guðrúnar Kvaran setti
2008 fram markvissar tillögur að ís-
lenskri málstefnu og m.a. skrifaði Ei-
ríkur Rögnvaldsson drög að kafla um
íslensku í tölvuheiminum. Nefndin
varaði við hægagangi á þessu sviði
„og þar sem tölvutæknin sækir ört á í
umhverfi okkar má búast við að
enskan yfirtaki fleiri og fleiri þætti
daglegs lífs.“ Tillögur málnefnd-
arinnar undir kjörorðinu Íslenska til
alls var samþykkt 2009, en aðgerðir
stjórnvalda reyndust svifaseinar sem
fyrr. Í skýrslu Máltækniseturs 2013
kom fram að lítill sem enginn stuðn-
ingur væri hérlendis við íslenska
máltækni. Meðal ástæðna var rakið
að opinbert sjóðakerfi brygðist seint
og ómarkvisst við umsóknum um
verkefni á þessu sviði. Haustið 2014
skipaði menntamálaráðherra nefnd
um notkun íslensku í stafrænni upp-
lýsingatækni og 2016 bættist við
stýrihópur þriggja sérfróðra ein-
staklinga til að hafa umsjón með
kortlagningu á máltækni og vali á
tæknilegri útfærslu fyrir íslensku.
Fyrir atbeina hópsins og tillögur er
nú loks tekið að rofa til.
Aðgerðaáætlun til 5 ára
Í fyrravor kynnti menntamála-
ráðuneytið tillögur nefndar um verk-
áætlun um máltækni fyrir íslensku
2018-2022. Með henni er stigið stórt
skref af opinberri hálfu í samvinnu
við stofnanir og fyrirtæki til að koma
upp innviðum fyrir íslenska mál-
tækni. Markmiðið er að koma ís-
lenskri máltækni í almenna notkun í
tölvum og tækjum og skipuleggja frá
upphafi hlutverk stofnana, háskóla,
ríkis og atvinnulífs í því skyni. Í
skýrslu um áætlunina segja höfundar
m.a.: „Nú er svo komið að mál-
tæknibúnaður er orðinn alltumlykj-
andi og ljóst orðið að tungumál sem
verða fyrir utan þróun á þessu sviði
munu eiga erfitt uppdráttar á allra
næstu árum.“ Hér er því í raun ekk-
ert val. „Sækja þarf af festu og harð-
fylgi að erlend stórfyrirtæki á svið-
inu bjóði upp á íslensku í sínum
kerfum með sama hætti og önnur
tungumál.“ Gert er ráð fyrir að til
verkefnisins verði varið samtals 2,3
milljörðum króna, þar af eru veittar
til þess 450 m.kr. samkvæmt fjár-
lögum í ár. Umsjón með framkvæmd
áætlunarinnar verður falin sjálfs-
eignarstofnuninni Almannarómur
sem efnt var til 2014, m.a. til að
tryggja að íslenska standi jafnfætis
öðrum tungumálum í tækniheim-
inum.
Skólar og heimili í
lykilhlutverki
Þótt ofangreindar aðgerðir séu
brýnar og nauðsynlegar koma þær
fyrir lítið ef notendur íslenskunnar
kasta henni fyrir róða og taka upp
ensku í innbyrðis samskiptum. Þar
gera hættumerki hvarvetna vart við
sig eins og margir votta sem gerst
mega vita. Ég minni á ummæli Bjart-
eyjar Sigurðardóttur talmeinafræð-
ings í Fréttablaðinu 20. febrúar sl.
þess efnis að orðaforði barna sem
eiga íslensku sem móðurmál sé sífellt
að verða enskuskotnari. „Mörg börn
á leikskólaaldri eru jafnvel með
sterkari orðaforða á ensku en ís-
lensku“ , segir hún. Úrslitin um
framtíð tungumálsins ráðast þó um-
fram allt á heimilunum og í samstarfi
heimila og skóla. Lestur fyrir börn á
ungum aldri og eftirlit með netnotk-
un þeirra getur einnig skipt sköpum
og í því samhengi er hóflegur vinnu-
dagur foreldra mikilvæg forsenda.
Fyrir hálfri öld voru ritgerðir og stí-
læfingar drjúgur þáttur í íslensku-
námi á öllum skólastigum og sendi-
bréf gengu þá enn manna á milli. Sá
tími er liðinn, en þörfin fyrir gott og
agað málfar er áfram til staðar.
Brýnasta verkefni Íslendinga nú um
stundir er að tryggja grundvöll og
viðhald tungu okkar og varðveita
með því lykilinn að menningararf-
inum. Ásamt með ríkinu hafa sveit-
arfélögin sem umráðaaðilar leikskóla
og grunnskóla hér mikilvægu hlut-
verki að gegna. Á það er ástæða til að
minna nú í aðdraganda sveitar-
stjórnarkosninga að vori.
Eftir Hjörleif
Guttormsson »Úrslitin um framtíð
tungumálsins ráðast
þó umfram allt á heim-
ilunum og í samstarfi
heimila og skóla.
Hjörleifur Guttormsson
Höfundur er náttúrufræðingur.
Fjölþætt og öflugt átak þarf til bjargar íslenskri tungu