Læknablaðið - 01.02.2018, Blaðsíða 24

84 LÆKNAblaðið 2018/104
R A N N S Ó K N
drengja6 en í erlendum rannsóknum á unglingum hafa niðurstöð-
ur um svefnlengd eftir kynjum verið misjafnar og sýnt bæði að
drengir sofi lengur en stúlkur og öfugt.27,28
Nokkuð gott samræmi fékkst milli hlutlægra og huglægra
mælinga á svefni. Þannig virtust þeir sem svöruðu í spurninga-
lista að þeir svæfu nægilega mikið einnig sofa að meðaltali lengur
samkvæmt hröðunarmæli en þeir sem sögðust sofa minna. Þrátt
fyrir að svefndagbækur hafi verið gagnrýndar fyrir ónákvæmni í
mælingum,18 virðist huglægt mat unglinganna á því hvort þeir sofi
nóg haldast í hendur við mælda svefnlengd þrátt fyrir að svefn-
lengdin nái ekki endilega viðmiðum um ráðlagða svefnlengd.
Einungis 11,3% þátttakenda uppfylltu viðmið fyrir hvort
tveggja, ráðleggingar um hvíldartíma (≥8 klst/nótt) og hreyfivið-
mið (≥60 mín/dag) að meðaltali yfir vikuna. Þeir sem ná viðmiðum
um daglega hreyfingu, sofa ekki endilega meira en þeir sem ekki
ná þeim viðmiðum. Rannsóknir þar sem gögn fyrir bæði hreyf-
ingu og svefn eru fengin með huglægu mati og einnig þar sem
hlutlægar mælingar eru notaðar fyrir báðar breytur hafa bent til
þess að aukin hreyfing hafi jákvæð áhrif á svefn.10 Þegar bornar
eru saman hlutlægar og huglægar mælingar á svefnlengd ung-
linga virðast þær huglægu ofmeta svefnlengd.18 Því er nauðsyn-
legt að kanna betur tengsl hreyfingar og svefns mældum með
hlutlægum mælingum. Bandarísku svefnsamtökin mæla með
reglulegri hreyfingu til að bæta svefn29 þrátt fyrir að rannsókn-
ir meðal barna og unglinga sýni fram á mismunandi tengsl milli
svefns og hreyfingar.11,30,31 Þá geta mismunandi mæliaðferðir
milli rannsókna, árstíðir og aldur mögulega útskýrt mismunandi
niðurstöður á tengslum hreyfingar og svefns.
Styrkleikar og takmarkanir
Þetta er fyrsta íslenska rannsóknin sem skoðar bæði hreyfingu
og svefn ungmenna með hlutlægum mælingum. Gott þátttöku-
hlutfall fékkst við gagnasöfnun en alls tóku 315 nemendur þátt
eða 76,6% þeirra sem boðin var þátttaka í rannsókninni. Þó höfðu
einungis 266 einstaklingar gild gögn sem má skýra með lágmarks-
kröfum um gild gögn úr hröðunarmælum eða 14 klukkustundir á
dag, þrjá skóladaga og einn frídag. Hröðunarmælar gefa nákvæm-
ar upplýsingar um svefn og hreyfingu hjá ungmennum í sínu
náttúrulega umhverfi. Þrátt fyrir aukin gæði í svefnmælingum
og áreiðanleika Actigraphy-hröðunarmælanna gera mælarnir illa
greinarmun á svefni og vöku þegar við liggjum fullkomlega kyrr
í lengri tíma.17 Þetta gæti verið skýring þess að daglúrar greindust
aðeins hjá 15 einstaklingum en alls greindust 19 daglúrar, þar af
mældist einn einstaklingur með 5 daglúra. Þegar bera á niðurstöð-
ur fyrir mælingar á svefni og hreyfingu með hröðunarmælum
saman við almennar ráðleggingar um svefn og hreyfingu eru við-
miðunargildi fyrir hlutlægar mælingar af skornum skammti þar
sem viðmiðin hafa í gegnum tíðina verið þróuð með huglægum
mælingum eins og spurningalistum.
Þar sem rannsóknin fór fram að vori hjá nemendum 10. bekkjar
er ekki hægt að útiloka að dagsbirta, veðurfar, álag og starf í skóla
geti haft áhrif á svefnlengd, hvíldartíma og hreyfingu miðað við
aðra árstíma. Þá er hugsanlegt að þátttaka í rannsókninni og það
að bera hreyfimæli hafi haft áhrif á svefn- og hreyfivenjur þátttak-
enda. Að auki kunna aðrir þættir eins og andleg líðan, skjánotkun,
neysla orkudrykkja og tímasetningar íþróttaæfinga að hafa haft
áhrif á niðurstöðurnar.
Ályktun
Lífsstíll íslenskra ungmenna virðist ekki endurspegla viðmið op-
inberra aðila um daglega hreyfingu og svefn. Aðeins um helm-
ingur ungmenna í þessari rannsókn náði viðmiðum um ráðlagða
hreyfingu samkvæmt niðurstöðum spurningalista. Fá ungmenni
náðu viðmiðum um ráðlagðan svefntíma og enn færri uppfylltu
bæði viðmið um hreyfingu og svefn.
Þakkir
Rannsóknarhópurinn vill þakka ungmennunum sem tóku þátt í
rannsókninni. Einnig þökkum við starfsfólki þátttökuskólanna
sem veitti okkur mikla aðstoð og góða aðstöðu til mælinga. Þá
viljum við þakka Rannís fyrir fjárhagslegan stuðning.