Læknablaðið - 01.02.2018, Side 34

94 LÆKNAblaðið 2018/104
U M F J Ö L L U N O G G R E I N A R
■ ■ ■ Hávar Sigurjónsson
Ingileif Jónsdóttir, prófessor í ónæmis-
fræði við læknadeild Háskóla Íslands,
forstöðunáttúrufræðingur á ónæmis-
fræðideild Landspítala og deildarstjóri
hjá Íslenskri erfðagreiningu, er handhafi
heiðursverðlauna úr Verðlaunasjóði
Ásu Guðmundsdóttur Wright árið 2017.
Það var Guðni Th. Jóhannesson, forseti
Íslands, sem afhenti Ingileif verðlaunin
við hátíðlega athöfn í Þjóðminjasafninu
þann 27. desember. Verðlaun úr sjóði
Ásu Guðmundsdóttur Wright eru veitt
íslenskum vísindamanni sem náð hefur
framúrskarandi árangri á sínu sérsviði í
vísindum eða fræðum og miðlað þekk-
ingu sinni til framfara í íslensku þjóðfé-
lagi. Þetta var í 49. sinn sem verðlaunin
eru veitt.
Ingileif hefur stýrt bóluefnarannsóknum
við ónæmisfræðideild Landspítala frá
árinu 1997 og rannsóknum smit- og bólgu-
sjúkdóma hjá Íslenskri erfðagreiningu frá
árinu 2005 ásamt því að starfa sem pró-
fessor við Háskóla Íslands frá árinu 2006.
Hún var dósent í ónæmisfræði við lækna-
deild Háskóla Íslands frá 2000 til 2005 og
dósent í ónæmisfræði við Hjúkrunarfræði-
deild Háskóla Íslands frá 1994-1999.
Ingileif er í fremstu röð íslenska vís-
indamanna í lífvísindum og þátttakandi
og stjórnandi í rannsóknasamstarfi með
vísindafólki frá virtum háskólum og
rannsóknastofnunum bæði innan lands og
utan. Hún hefur ritað ótal greinar í alþjóð-
leg og virt ritrýnd vísindatímarit auk þess
að hafa setið í ritnefndum virtra tímarita á
sviðum ónæmisfræða. Hún hefur leiðbeint
fjölda nema í rannsóknarnámi, í BS-, MS-
og doktorsnámi. Ingileif sat í Vísinda- og
tækniráði frá árinu 2003 til 2009 og hefur
gegnt formennsku Vísindasiðanefndar
Íslands og Norrænu vísindasiðanefndar-
innar auk þess sem hún sat fyrir Íslands
hönd í stjórnarnefnd um 4., 5., og 6. rann-
sóknaráætlun Evrópusambandsins.
Læknablaðinu lék hugur á að kynna
nánar rannsóknir Ingileifar og samstarfs-
manna hennar og fékk hana til að segja frá
rannsóknarferli sínum.
Áherslan færðist yfir á bólusetningar
„Þegar ég kom heim frá doktorsnámi mínu
í Stokkhólmi 1984 fékk ég rannsóknar-
stöðu við læknadeild Háskóla Íslands með
aðstöðu á ónæmisdeild Landspítala. Þar
vann ég í nokkur ár hjá prófessor Helga
Valdimarssyni að rannsóknum á þætti
ónæmiskerfisins í meingerð Psoriasis,
einkum ónæmisviðbrögðum í húð og blóði
og einnig tengslum við hálsbólgusýkingar
af völdum streptókokka. Síðan færðist
áherslan yfir á bólusetningar og ég fór að
vinna að rannsóknum á bólusetningum
gegn pneumókokkum, sem valda lungna-
bólgu en einnig eyrnabólgu í börnum
og blóðsýkingu. Við gerðum rannsókn á
fullorðnum einstaklingum sem voru bólu-
settir með fjölsykrubóluefni og við mæld-
um magn, gerð og verndargetu mótefna
sem þeir mynduðu, það var skemmtileg
rannsókn. Við hófum síðan samstarf
við tvo frumkvöðla á Heilbrigðistofnun
Bandaríkjanna, John B. Robbins og Rachel
Schneerson, sem höfðu þróað próteintengt
fjölsykrubóluefni gegn lungnabólgubakt-
eríunni. Fjölsykrubóluefnið sem gefið er
fullorðnum vekur ekkert ónæmissvar
í börnum, en bóluefnið sem þau höfðu
þróað byggir á því að hengja fjölsykrurnar
við prótein og þá fæst miklu betra ónæm-
issvar hjá börnum frá nokkurra mánaða
aldri.“
Þegar Ingileif er beðin að lýsa rann-
sókninni nánar segir hún:
„Rannsóknarvinnan var tvíþætt,
annars vegar gerðum við klínískar rann-
sóknir á börnum frá þriggja mánaða aldri
og á ungum fullorðnum og eldra fólki
með lungnaþembu. Þetta gaf mjög góðan
árangur og var með fyrstu tilraunum sem
gerðar voru með próteintengdu fjölsykru-
bóluefni gegn pneumókokkum í fólki. Í
framhaldinu fórum við í samstarf við lyf-
jafyrirtæki sem voru að þróa próteintengd
fjölsykrubóluefni gegn mörgum stofn-
um bakteríunnar. Við gerðum nokkrar
klínískar rannsóknir hér sem voru meðal
annars doktorsverkefni Sigurveigar Þ.
Sigurðardóttur barnalæknis, en hún sá um
klínískan þátt rannsóknanna og ég um
mælingarnar á ónæmissvörum.“
Bólusetningar þungaðra kvenna
til verndar nýburum
„Samtímis setti ég upp rannsóknir á
músum þar sem við prófuðum bóluefni
með svokölluðum ónæmisglæðum, sem
eru efni sem hvetja ónæmissvarið, og
Bólusetningar eru besta
forvörnin gegn smitsjúkdómum
– segir Ingileif Jónsdóttir prófessor í ónæmisfræði