Læknablaðið - 01.02.2018, Blaðsíða 30

90 LÆKNAblaðið 2018/104
Forseti Íslands, Guðni Th. Jóhannesson, ágætu læknar og kollegar!
Fyrir hundrað árum, þann 14. janúar 1918, stofnuðu 39 læknar
Læknafélag Íslands. Við minnumst þeirra með djúpri virðingu
og þakklæti í dag og allra okkar góðu félaga sem á undan okkur
hafa helgað starfsævi sína lækningum á Íslandi.
Okkar síunga félag hefur vaxið og dafnað. Í dag eru 1318 fé-
lagar í LÍ og í öldungadeild félagsins eru 287 félagsmenn.
Það er ánægjulegt að sjá hversu margir úr okkar röðum eru
hér og margir aðrir góðir gestir. Ég býð ykkur hjartanlega vel-
komin. Sérstaklega vil ég þakka forseta Íslands þann heiður sem
hann sýnir okkur í dag.
Saga lækna og lækninga á Íslandi er löng og heimildir ná aft-
ur til miðalda. Við minnumst stoltir Hrafns Sveinbjarnarsonar
og Snorra goða sem þekktir voru meðal annars af lækningum
sínum. Virðing fyrir sögu okkar skiptir miklu máli. Félag áhuga-
manna um sögu læknisfræðinnar er einn af sterkustu meiðum
samtaka okkar lækna.
Á Stofnun Árna Magnússonar eru varðveitt forn íslensk lækn-
ingahandrit, sem við ættum ef til vill að leggja meira af mörkum
til kynningar á.
Í upphafi handrits frá 13. eða 14. öld er sagt frá tilurð þess á
eftirfarandi hátt.
„Maður hét Hippokrates, hann var spakastur lækna. Hann
bauð vildarvini sínum á andlátsdegi sínum að hann skyldi leggja
undir höfuð sér í gröf hans allar virktar bækur, hans leyndar-
lækningar væru um. Miklu síðar kom þar keisari gangandi og sá
á gröf hans að þar lá hinn spakasti læknir er verið hafði og hugði
hann þar fé mikið vera í gröf þeirri og bauð mönnum sínum að
rannsaka gröf þá. En þeir fundu ekki annað í henni en leyndar-
læknisbækur hans.“
Þessi formáli sveipar handritið ákveðinni dulúð og má vera
að svo sé enn um störf lækna. En með þessari tengingu er einnig
verið að auka á trúverðugleikann og uppruni spekinnar sannað-
ur.1 En líka að dýrmætasta eign sérhvers læknis er þekking hans
og lærdómur.
■ ■ ■
Læknar hafa frá örófi alda lagt áherslu á samstöðu, mannkosti
og dyggðir sem hafa mótað samskipti þeirra á milli og við skjól-
stæðinga þeirra. Þagmælska og miskunnsemi hafa verið ein-
kennandi fyrir læknastéttina.
Allir þeir sem hafa þurft á aðhlynningu læknis að halda hafa
getað treyst á þagnareið lækna.
Ein af fyrstu skyldum lækna er að gæta að því að enginn skaði
hljótist af verkum þeirra og ákvörðunum. Primum no nocere.
Læknar eiga ætíð að gæta varúðar við störf sín og sýna hófsemi í
ákvörðunum og meðferð.
■ ■ ■
Heimildir sýna að stofnun Læknafélags Íslands átti sér nokkurn
aðdraganda. Fyrir áeggjan margra lækna og mikinn áhuga land-
læknis dr. J. Jónassen var fyrsti fundur starfandi lækna hér á
landi haldinn 1896. Samtals 12 læknar mættu til fundarins. Meðal
mála sem rædd voru, var stofnun íslensks læknafélags.
Á næsta læknafundi sem haldinn var þremur árum seinna
munu þeir 9 læknar sem þar voru saman komnir hafa stofnað
Hið íslenzka læknafélag. Þeir samþykktu lög fyrir félagið og regl-
ur um bróðurlega samvinnu milli lækna (Codex ethicus).
Tilgangur félagsins skyldi vera að efla samlyndi og bróðerni,
samvinnu og persónulega viðkynningu milli íslenskra lækna,
að annast öll sameiginleg áhugamál læknastéttarinnar, halda
uppi heiðri hennar í öllu og vernda íslenska læknareynslu frá
gleymsku.
Félagið skyldi jafnframt sjá um að haldnir væru læknafundir
eigi sjaldnar en annað hvert ár og gefa út alþýðlegt tímarit um
heilbrigðismál. Félagið mun hafa orðið lítið annað en nafnið og
ókleift reyndist að halda læknafundi.2
Svo virðist sem læknar á Austurlandi og Norðurlandi hafi
gert tilraunir til félagsstofnunar kringum aldamótin 1900. Stofn-
fundur austfirskra lækna mun hafa verið haldinn á Seyðisfirði 16.
ágúst 1894. Félagið hélt árlega fundi í nokkur ár í lok 19. aldar en
virðist síðan hafa liðið undir lok.3
Guðmundur Hannesson, fyrsti formaður Læknafélags Íslands,
var kringum aldamótin 1900 héraðslæknir á Akureyri. Hann
beitti sér í félagsmálum nyrðra og hélt læknafund á Akureyri vor-
ið 1902 þar sem meðal annars átti að ræða „organisation“ lækna
fyrir norðan og austan.
Amtmaður vildi ekki gefa nema öðrum hverjum lækni farar-
leyfi og varð að ná samkomulagi um það hverjir ættu að sitja
heima og hverjir að fara. Niðurstaðan varð sú að einungis tveir
læknar mættu til fundarins.
Næsti læknafundur er ekki haldinn fyrr 11 árum síðar, eða
1909, og er sá fundur ekki almennur læknafundur fyrir land allt,
heldur fundur meðal lækna í Reykjavík til þess að ræða afstöðu
læknanna gagnvart Sjúkrasamlagi Reykjavíkur og úr verður
stofnun LR það sama ár.4
■ ■ ■
Guðmundur Hannesson, sem að öðrum ólöstuðum, telst helsti
forystumaður stofnunar Læknafélags Íslands, tiltók fjölmörg rök
fyrir því af hverju skynsamlegt væri að stofna læknafélag:
Læknafélag Íslands 100 ára
Ávarp formanns á afmælishátíð í Eldborg 15. janúar 2018
Reynir Arngrímsson
erfðalæknir
formaður Læknafélags Íslands
reynir@lis.is