Morgunblaðið - 21.06.2018, Blaðsíða 24

24 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 21. JÚNÍ 2018
Síðumúli 9 - 108 Reykjavík | Dalshraun 13 - 220 Hafnarfjörður
Dalsbraut 1 - 600 Akureyri | 560-8888 • www.vfs.is
Þegar þig
vantar alvöru
hörkutól
semi umhverfis- og byggingarverk-
fræðideildar Háskóla Íslands.
Jarðskjálftamiðstöðin var sett á fót
árið 1997 með sérstökum samningi á
milli Háskóla Íslands og Sveitarfé-
lagsins Árborgar. Miðstöðin tók síð-
an til starfa í nýuppgerðu húsi á Sel-
fossi árið 2000. Árleg velta
Jarðskjálftamiðstöðvarinnar er um
100 millj. kr. Þar af eru um 75 millj-
ónir sjálfsaflafé sem aflað er með
þjónustuverkefnum fyrir atvinnulífið
og umsóknum í rannsóknar- og sam-
keppnissjóði.
„Megintilgangur rannsóknanna
sem við gerum er að auka öryggi
mannvirkja í jarðskjálftum, það er að
endurbæta forsendur hönnunar á
mannvirkjum svo tjón verði sem
minnst. Auk þess að stunda rann-
sóknir er hlutverk okkar að þjálfa
stúdenta og vera með fræðslu fyrir
almenning um jarðskjálfta og mann-
virkjagerð, enda var þessari stofnun
komið á fót fyrir opinbert fé sem
skapar okkur skyldu við almenning,“
segir Símon Ólafsson. Mikilvægan
þátt í starfseminni segir hann vera
þjónusturannsóknir, það er sérhæfð
verkefni sem unnin eru fyrir atvinnu-
lífið. Síðastliðin tvö ár hafa starfs-
menn miðstöðvarinnar á Selfossi svo
verið þátttakendur í Evrópuverkefn-
inu Knowrisk, ásamt rannsókn-
arhópum frá Ítalíu, Spáni og Portú-
gal, sem fjallar um skemmdir á
innanstokksmunum í jarðskjálftum,
það er hlutum innandyra öðrum en
burðarvirki húsa.Á landinu eru tvö
kerfi ólíkra jarðskjálftamæla, sem
annars vegar Veðurstofan og hins
vegar rannsóknarmiðstöðin á Sel-
fossi halda úti. Veðurstofukerfið fylg-
ist með jarðeðlisfræðilegum eig-
inleikum og skráir allar hreyfingar í
jarðskorpunni og vaktar eldfjöllin, en
hvoru tveggja má fylgjast með á net-
inu. Kerfi Rannsóknarmiðstöðvar í
jarðskjálftaverkfræði er hins vegar
ætlað að mæla áraun á mannvirki í
jarðskjálftum sem eru svo stórir að
þeir geti valdið tjóni.
Endurbæta hönnunarstaðla
„Mikilvægt er að mæla þá áraun
sem mannvirki verða fyrir í jarð-
skjálftum. Slíkir jarðskjálftar eru
sem betur fer sjaldgæfari en þeir
minni og oft langt á milli þeirra. Það
er því slæmt fyrir samfélagið að
missa af mælingum á slíkum atburð-
um,“ segir Símon. Hann tiltekur að
Suðurlandsskjálftarnir árið 2000 og
2008 hafi gefið mikilvægar upplýs-
ingar sem hafi verið nýttar til að end-
urbæta hönnunarstaðla með tilliti til
jarðskjálftahættu. Áður en þær upp-
lýsingar urðu aðgengilegar þurfti að
styðjast að mestu við upplýsingar um
jarðskjálfta í útlöndum.
Þétta net skjálftamæla um landið
 Rannsóknarmiðstöð HÍ fjölgar jarðskjálftamælum  Viðlagatrygging styður verkefnið
 Mikilvægt fyrir hönnun mannvirkja  Mikilvægar upplýsingar fengist með mælingum síðustu ára
Morgunblaðið/Sigmundur Sigurgeirsson
Verkfræði Slæmt fyrir samfélagið að missa af mælingum, segir Símon Ólafsson í rannsóknarmiðstöðinni á Selfossi.
Morgunblaðið/Júlíus
Hella Eitt af húsunum sem eyðilögðust í Suðurlandsskjálfta 17. júní 2000
var á Freyvangi 12 og hér stendur eigandinn Sveinbjörn Jónsson framan við
rústirnar. Með reynslu úr hamförum var nýtt hús byggt á sama stað.
Morgunblaðið/Sigurður Bogi
2008 Hverasvæði við Reyki í Ölfusi
opnaðist í skjálftunum fyrir áratug.
SVIÐSLJÓS
Sigurður Bogi Sævarsson
sbs@mbl.is
Hafist verður handa síðar á þessu ári
við uppsetningu fjórtán nýrra jarð-
skjálftamæla sem þétta net mæli-
tækja sem Rannsóknarmiðstöð Há-
skóla Íslands í jarðskjálftaverkfræði,
sem er með aðsetur á Selfossi, heldur
úti. Þetta er mögulegt í krafti nýlegs
samnings milli rannsóknarmiðstöðv-
arinnar og Viðlagatryggingar Ís-
lands sem greiðir fyrir mælana nýju.
Símon Ólafsson, forstöðumaður mið-
stöðvarinnar, segir þetta afar þýð-
ingarmikið. Mikil þörf sé fyrir þétt-
riðnara mælanet auk þess sem nú
verði nokkrum 30 ára gömlum mæl-
um skipt út fyrir ný tæki og nákvæm
sem auðvelt sé að hafa sítengingu við.
Dregur úr óvissu
Fyrir er rannsóknarmiðstöðin með
42 mæla í neti sem nær yfir Reykja-
vík, Reykjanes, Suðurlandsund-
irlendið ásamt virkjanasvæði Þjórsár
og Norðurland frá Blönduvirkjun
austur að Kópaskeri og norður í
Grímsey. Einnig eru mælar í stíflum
við Kárahnjúka. Tækin sem nú bæt-
ast við verða m.a. á Reykjanesi og
austarlega á Suðurlandinu, til að
mynda á Flúðum og við Hvolsvöll.
Með þeim verða mælarnir þá orðnir
alls 56 talsins.
Með því að fjölga mælunum má
draga úr óvissu um umfang atburða,
sem getur skapast í kjölfar stórra
jarðskjálfta. Það er mikilvægt, bæði
fyrir Viðlagatryggingu sem hefur
það hlutverk m.a. að vátryggja gegn
beinu tjóni af völdum náttúruham-
fara eins og jarðskjálfta, og ekki síð-
ur fyrir eigendur fasteigna að geta
fengið niðurstöður úr hlutlægum
mælitækjum til að leggja mat á hvort
rekja megi tilteknar skemmdir til
áhrifa af jarðskjálftum eða ekki.
Endurbæta hönnun
Rannsóknarmiðstöð í jarð-
skjálftaverkfræði er hluti af starf-
„Jarðskjálftar eru mjög háðir aðstæðum í hverju landi, til dæmis dvínun
bylgna með fjarlægð frá upptökum,“ segir Símon Ólafsson. Hann segir
því nauðsynlegt að gera rannsóknir í hverju landi fyrir sig. Útbúið er svo-
kallað þjóðarskjal fyrir hvert land sem er hluti af evrópskum hönn-
unarstaðli jarðskjálfta, sem nefnist Eurocode. Skjal Íslands er byggt á
grunni þeirra upplýsinga sem hröðunarmælingar á jarðskjálftum hafa
skilað, það er hvernig mannvirki sveiflast.
„Nú liggja fyrir margvíslegar upplýsingar en það eru líka eyður sem
nauðsynlegt er að fylla inn í. Langt er síðan jarðskjálfti varð austast á
Suðurlandsundirlendinu, sem við vitum að getur orðið að minnsta kosti 7
að stærð. Einnig er vitað að stórir jarðskjálftar geta orðið fyrir norðan og
á Reykjanesi. Þetta þurfum við að kanna betur.“
Fylla þarf í eyður upplýsinga
KANNA UPPTÖK SKJÁLFTA VÍÐA UM LANDIÐ
Hver Kraumandi jörð við Gunnuhver á Reykjanesi þar sem stundum skelfur.
Morgunblaðið/Sigurður Bogi