Skírnir - 01.04.2008, Blaðsíða 9

tek eitt dæmi sem l‡t ur a› kjarna fleirr ar hug mynda fræ›i sem hér
er til um fjöll un ar: Mark a›s hyggj an bo› ar me› stö› ug um áró›ri
a› sam keppni sé ávallt af hinu gó›a (flessi bo› skap ur hef ur svo
sann ar lega dun i› á okk ur af sí vax andi flunga á sí› ustu árum), en
um lei› bann ar mark a›s hyggj an okk ur a› tala um flann ska›a sem
sam keppni veld ur i›u lega me› flví a› auka kostn a›, draga úr gæ› -
um og leggja meira á fólk en gó›u hófi gegn ir. M‡ mörg dæmi af
ger ó líku tagi eru til um fletta hvar vetna í fljó› fé lag inu og út um
all an heim. (Lyfja neysla íflrótta manna er eitt al kunn ugt dæmi flar
sem freist ing a› neyta lyfja til a› standa sig bet ur ver› ur æ meiri.
Ann a› dæmi vel flekkt, sem fló er ekki eins um tal a›, er lé legri há -
skóla kennsla sem stafar af flví a› skól ar freist ast til a› draga úr
kröf um til a› flókn ast nem end um um lei› og fleir flykj ast auka
„fljón ust una“ vi› flá.)
Sá hleypi dóm ur a› sam keppni sé nau› syn leg til a› hvetja
menn til dá›a og a› hún lei›i sjálf krafa til gó›s fyr ir fljó› fé lag i›
er ekki a› eins rang ur held ur stór ska› leg ur. Mörg af reks verk hafa
ver i› unn in án sam keppni og sam keppni kynd ir i›u lega und ir ill -
deil um sem spilla fleim vin áttu anda og fleim sam starfsvilja sem
hverju sam fé lagi eru nau› syn leg ir. fiess vegna skipt ir miklu a›
fólk geri sér ljóst hvenær sam keppni á vi› og hva›a skil yr› um hún
er há› eigi hún a› hafa merk ingu og vera af hinu gó›a.
3. Ræt ur mark a›s hyggj unn ar og yf ir bur›a sta›a henn ar
Sú hug mynda fræ›i, sem hér er til um ræ›u, mark a›s hyggj an, á
sér ræt ur í fleirri trú a› efna hags mál rá›i úr slit um um gang fljó› -
fé lags ins. fiessi sko› un er ævaforn, en trú lega hef ur eng inn átt
meiri flátt í a› brei›a hana út en Karl Marx. Hann ré›st harka -
lega á hug hyggja fl‡skra heim spek inga í upp hafi 19. ald ar sem
bo› u›u — me› Hegel í broddi fylk ing ar — a› hug mynd ir fólks
skiptu mestu um gang sög unn ar. Gegn hug hyggj unni tefldi
Marx efna hags hyggju: Gang ur sög unn ar ré› ist öllu ö›ru frem ur
af fleim öfl um og kerf um sem ein kenndu efna hags líf i› á hverj um
tíma, hug mynd ir fólks ré› ust fyrst og fremst af hin um ríkj andi
efna hags a› stæ› um og gegndu flví hlut verki a› verja til tekna sér -
menning og markaðshyggja 9skírnir