Skírnir - 01.04.2008, Page 10

hags muni, me› al ann ars me› flví a› láta flá líta út eins og al -
manna hag.
Marx tók mi› af kenn ing um Ad ams Smith sem lag›i drög a›
nú tíma hag fræ›i á 18. öld me› kenn ing um sín um um mark a› inn.
Frá dög um Ad ams Smith hafa all ar helstu fræ›i kenn ing ar í hag -
fræ›i snú ist um mark a›s bú skap og flest ar ver i› hlynnt ar hon um,
en a›r ar miklu gagn r‡nni. fieir stjórn mála hag fræ› ing ar sem ákaf -
ast hafa bo› i› gildi mark a›s bú skap ar og har› ast gagn r‡nt alla til -
bur›i rík is ins til af skipta af flró un efna hags lífs ins eru gjarn an
kennd ir vi› n‡ frjáls hyggju og hafa ver i› vel kynnt ir hér á landi.
Karl Marx er á hinn bóg inn fræg asti gagn r‡n andi fless au› valds -
kerf is sem hann taldi mark a›s bú skap inn lei›a til; hann bo› a›i
jafn framt a› fletta kerfi myndi ganga sér til hú› ar vegna eig in innri
mót sagna og ann a› kerfi, sem kennt er vi› komm ún isma e›a sam -
eign ar kerfi, myndi taka vi› af flví. Sov ét rík in voru reist á grunni
flessa bo› skap ar, en fla› fljó› fé lags kerfi hrundi eins og al kunn ugt
er 1989. Mark a›s bú skap ur virt ist flar me› end an lega hafa sann a›
gildi sitt um fram sam eign ar bú skap og trú in á mark a›s hyggj una
fékk auk inn byr í segl in.
Mér vir› ist samt a› hug mynda fræ›i lega sé› hafi mark a›s -
hyggj an ver i› búin a› ö›l ast yf ir bur›a stö›u í hug ar heimi Vest ur -
landa búa á›ur en Sov ét rík in féllu. Fyr ir ári› 1960 skrif a›i Jean-
Paul Sar tre a› marx ism inn — og me› flví átti hann vi› flann al -
menna skiln ing á gangi fljó› fé lags mála sem mót ast haf›i í ljósi
hug mynda Marx, hvort sem menn voru sam mála póli tísk um bo› -
skap hans e›ur ei — væri sá hug mynd ara mmi sem mestu skipti á
fleim tíma: Fram lei›slu kerfi fljó› fé lags ins ákvar› a›i upp bygg ingu
fless og fram vindu sög unn ar og fla› væru átök in á milli eig enda
fram lei›slu tækj anna (kap ít alist anna) og verka l‡›s ins (ör eig anna)
sem hér skiptu mestu og flar yr›u all ir a› taka af stö›u. fiannig
skipt ust menn upp til hópa ‡m ist í vinstri menn, sem tækju af -
stö›u me› verka l‡›n um, e›a í hægri menn, sem tækju af stö›u me›
vinnu veit end um. Öll tækj um vi› mi› af fless ari hug mynda fræ›i
vit andi vits e›a óaf vit andi hvort sem vi› hrif umst af henni e›a
ekki. Í vissri upp reisn gegn fless um óyf ir stíg an lega hug mynd a-
ra mma vildi Sar tre s‡na fram á a› flrátt fyr ir a› hin efna hags legu
páll skúlason10 skírnir