Skírnir - 01.04.2008, Page 11

öfl og kerfi virt ust rá›a fer› inni, flá væru ein stak ling arn ir engu a›
sí› ur frjáls ir og gætu ekki síst me› sam taka mætti sín um breytt
fljó› fé lag inu og gangi sög unn ar. 6
Ég held a› flessi sko› un Sar tres a› marx ismi í mjög al mennri
og grófri mynd hafi ver i› hinn ríkj andi hug mynd ara mmi í Evr ópu
á fyrstu ára tug un um eft ir seinni heims styrj öld sé rétt, en a› á átt -
unda ára tugn um ver›i hér breyt ing á. A› vísu halda menn áfram
a› leggja efna hags kerf i› til grund vall ar öll um hug mynd um um
mót un og upp bygg ingu fljó› fé lags ins, en menn hætta a› taka mi›
af fleirri hug mynd a› allt velti á átök un um á milli at vinnu rek enda
og verka l‡›s. Hug mynd in sem held ur inn rei› sína og ver› ur rá› -
andi í fljó› fé lags um ræ› unni er sú a› all ir eigi a› ver›a virk ir flátt -
tak end ur í mark a›n um sem flá er skil inn sem leik svi› efna hags lífs -
ins sem nær yfir fljó› fé lag i› allt. fiá ver›a all ir í senn í stö›u fram -
lei› enda og neyt enda og fla› sem mestu skipt ir er a› byggja upp
kerfi, mark a› inn, flar sem frjáls vi› skipti geta átt sér sta›, fla› er
kerfi flar sem sam spil ver› ur á milli fram bo›s og eft ir spurn ar á
hverju sem vera skal sem fólk sæk ist eft ir.
fiessi hug mynd, sem Adam Smith sk‡r›i fyrst ur manna svo vel
a› me› henni var› nú tíma hag fræ›i a› veru leika, var sann ar lega
löngu búin a› sanna gildi sitt. fiess vegna voru einmitt mikl ar póli -
tísk ar von ir bundn ar vi› hana. En fla› er samt ekki fyrr en eft ir
stúd enta ó eir› irn ar kennd ar vi› ári› 1968, sem voru upp reisn gegn
menn ing ar legri og póli tískri íhalds semi, sem hug mynd in um frjáls
vi› skipti á mark a›i ver› ur lausn ar or› i›. Sjálf ur tók ég eft ir flví
um mi›j an átt unda ára tug inn hvern ig mark a›s hug mynd in fór a›
gegna lyk il hlut verki í um ræ› um um mennta- og skóla mál.
Mennta kerf i› var skyndi lega skil i› sem mark a›s kerfi flar sem lög -
mál fram bo›s og eft ir spurn ar ríkja. fietta vi› horf, sem ég gagn -
r‡ndi flá7 vegna fless a› ég taldi fla› villa okk ur s‡n á fla› sem
mestu skipt ir, inn tak mennt un ar inn ar, hef ur sí› an or› i› æ áhrifa -
meira í um ræ› unni um skóla mál. Sú um ræ›a hef ur í reynd snú ist
menning og markaðshyggja 11skírnir
6 Sjá „Questions de mét hode“ (Spurn ing ar um a› fer›), sem er inn gang ur a› rit inu
Crit ique de la rai son di alect ique (Gagn r‡ni tví s‡nn ar skyn semi) sem kom út
ári› 1960.
7 Sjá „Vi› horf til mennt un ar“ frá ár inu 1977, í Pæl ing um, bls. 299–308.