Skírnir - 01.04.2008, Page 84

bein lín is um e›li skáld skap ar, eink um um vanda mál fless sem seg ir sögu.
Greint er frá erf i› leik un um sem fylgja flví a› flurfa a› sam sama sig yrk is efn -
inu, en standa um lei› í nægi legri fjar læg› frá flví til fless a› heild ar mynd at -
bur› anna komi í ljós. […] fiannig er Viki vaki fyrst og fremst saga um sögu.8
Or›a lag i› „saga um sögu“ læt ur ekki mik i› yfir sér en lík lega vís -
ar fla› til enska bók mennta hug taks ins metafict ion e›a hins franska
for vera fless, méta-littéra t ure. Or› sifjarn ar má vænt an lega rekja
allt aft ur til Forn-Grikkja sem skeyttu for li›n um meta- (sem
merk ir oft ast til hli› ar e›a á eft ir) fram an vi› ‡mis or› sem enn eru
gjald geng í indó evr ópsk um tungu málum. fiekkt ast fleirra er meta -
phusika, al fljó› legt heiti frum spek inn ar, sem merk ir bók staf lega „á
eft ir (meta) e›linu (phusika)“. Er nafn i› stund um sk‡rt flannig a›
fleg ar Androní kos gaf út verk Aristótel es ar í kring um 40. f.Kr. hafi
skrif gríska spek ings ins um frum speki leg efni kom i› á eft ir bók um
hans um e›l is- og nátt úru fræ›i.9 Nær tækara er fló a› rekja sögu
vi› kom andi bók mennta fræ›i hug taka til skrifa pólska stær› fræ› -
ings ins og rök fræ› ings ins Al freds Tarski. Um líkt leyti og Gunn ar
vann a› Viki vaka flró a›i Tarski merk ar hug mynd ir um sann leika
og merk ing ar fræ›i og setti fram í ‡ms um fyr ir lestr um og grein um.
Ein fless ara greina, „The Sem ant ic Concept ion of Truth and the
Founda tions of Sem ant ics“ („Merk ing ar fræ›i leg ar hug mynd ir um
sann leik ann og und ir stö› ur merk ing ar fræ› inn ar“), hef ur birst á ís -
lensku í fl‡› ingu Ástu Krist jönu Sveins dótt ur og Arn órs Hanni -
bals son ar. Tarski bend ir flar á a› gera flurfi grein ar mun á tveim ur
stig um tungu máls ins fleg ar rætt sé um skil grein ingu á sann leik an -
um og vi› fangs efni merk ing ar fræ› inn ar.
Hi› fyrra fless ara tungu mála er mál i› sem „um er rætt“ og er vi› fangs efni
allr ar um ræ› unn ar; sú skil grein ing sann leik ans sem vi› leit um a›, á vi›
setn ing ar flessa tungu máls. Á hinu tungu mál inu „ræ› um vi› um“ hi›
fyrra, og á flví vilj um vi› sér í lagi skil greina sann leik ann fyr ir fyrra mál -
i›. Fyrra tungu mál i› skul um vi› kalla „vi› fangs mál“ og hi› sí› ara „fram -
setn ing ar mál“.10
jón karl helgason84 skírnir
8 fiór ir Ósk ars son. „Bók án borg ara legs ör ygg is,“ s. 316.
9 Sjá Svav ar Hrafn Svav ars son. „Inn gang ur.“ Aristótel es. Frum spek in 1. Lær -
dóms rit. Reykja vík: Hi› ís lenzka bók mennta fé lag, 1999, s. 10.
10 Al fred Tarski. „Merk ing ar fræ›i leg ar hug mynd ir um sann leik ann og und ir -