Skírnir - 01.04.2008, Side 219

ur gó› ur. Ann ars veg ar er „reglu stiku mennska“ flar sem kreddu regl um er
tro› i› upp á alla heims bygg› ina án til lits til sér stakra a› stæ›na. Hins
veg ar er hrein og klár órei›a. Ge or ge Soros og Dav id Kor t en segja a› ein -
hvers kon ar heims yf ir vald ver›i a› koma til ef hnatt væ› ing in eigi ekki a›
lei›a til órei›u og órei› an til efna hags hruns. fieir benda á a› Adam Smith
hafi tali› sæmi lega öfl ugt rík is vald for sendu fless a› mark a› ur inn gæti
virk a›, hi› sama gildi um heims mark a› inn (Soros 1997:49–58). Nefna má
a› Jos eph Stigl itz gagn r‡n ir reglu stiku mennsku Al fljó›a gjald eyr is sjó›s -
ins af mik illi hind, hún hafi stór ska› a› efna hags líf margra landa (Stigl itz
2000). Von andi er til lei› úr fless um ógöng um.
fiá kann ein hver a› spyrja hvort hin ós‡ni lega hönd hins frjálsa,
hnatt ræna mark a› ar muni ekki sjá um sam hæf ing una, óhá› menn ing ar -
muni. En vand inn er í einn sta› sá a› afar erfitt er a› prófa kenn ing ar hag -
fræ› inn ar um sam hæf ing ar gildi hins frjálsa mark a› ar. Sum ir fræ›i menn
telja a› hag fræ›i kenn ing ar séu yf ir leitt ill próf an leg ar, jafn vel ópróf an leg -
ar me› öllu.7 Í ann an sta› bend ir margt til fless a› hinn frjálsi mark a› ur
geti ekki ver i› til ann ars sta› ar en í drauma lík ön um frjáls hyggju hag fræ› -
inn ar. Nóbels hag fræ› ing ur inn Jos eph Stigl itz seg ir a› fla› sé eng in til vilj -
un a› hönd mark a› ar ins sé ós‡ni leg, hún sé nefni lega ekki til! Frjáls
mark a› ur hef ur a› for sendu a› all ir hafi jafn mikla flekk ingu, jafn gó›a
yf ir s‡n yfir kosti. En svo er ekki í hin um napra veru leika hand an lík an -
anna vel hönn u›u. fiekk ing mark a›s ger enda er einatt ósam hverf (asym-
metrísk), all ir eru jafn ir en sum ir eru jafn ari en a›r ir fleg ar mark a›s flekk -
ing er ann ars veg ar (Stigl itz 2002). Gray seg ir a› all ar til raun ir til a› raun -
gera al frjáls an mark a› séu dæmd ar til a› mis heppn ast. Slík ar til raun ir
ver›i a› eins fram kvæmd ar me› fleim hætti a› rík is vald i› sé eflt til muna.
Til dæm is var› a› beita rík is vald inu til a› skapa einka eign á bresku
beitar landi sem á›ur var al menn ing ur. Mein i› er a› efl ing rík is valds ins
dreg ur úr mark a›s frelsi um lei› og hún er for senda fless (Gray 2002a:8).
Í of aná lag ey›i leggi mark a› ur inn flær stofn an ir sem geri hann mögu leg -
an, ekki síst fjöl skyld una. Kraf an um hreyf an legt vinnu afl sé kom in gó›a
lei› me› a› rústa fjöl skyld una am er ísku. fiess utan geti mark a› ur inn ekki
búi› yfir sjálf virk um sam still ing ar mætti. Vél ar geta „regúler a›“ sig sjálf -
ar en mark a› ur inn er eng in mask ína. Mark a› ur inn er há› ur vænt ing um
manna og flví er ekki hægt a› spá fyr ir um flró un mála á mark a›i. fiau öfl
job og jón hagi 219skírnir
7 Ég hef rætt gagn r‡ni fleirra á hag fræ› ina ví›a, til dæm is í Stef án Snæv arr
2004:43–65. Inn an tí› ar mun tíma rit i› Hug ur birta grein mína „Hag text inn“ en
flar ræ›i ég vanda mál lög máls sk‡r inga í hag fræ›i.