Saga - 2011, Blaðsíða 143

hvaða tíma sem er. Auk þess er það alls ekki rangt og auðvelt fyrir
Helga Þorláksson að benda á að „Magnús hlaut konungsnafn 1257
og var krýndur 1261“.32 Þannig að þetta er heldur óbeysin ástæða til
að telja sáttmálatextann tilbúning frá 16. öld enda þyrftu annála -
klausurnar þá að vera það líka, og auk þess hulin ráðgáta hvers
vegna 16. aldar menn hefðu farið að ímynda sér eitthvað án heim-
ilda um það hvenær Magnús varð konungur.
Nú er þetta sá lang-vandræðalegasti fingurbrjótur sem ég tek
eftir í bók Patricíu og fjarri því að sýna neitt meðaltal af fræði -
mennsku hennar. Hinar meintu tímaskekkjur eru líka að mestu leyti
sjálfstæðar röksemdir. Þótt þessar tvær falli geta aðrar haldið gildi
sínu engu að síður, a.m.k. sem verðug umhugsunarefni. Um þær á
þá við það sem Helgi Þorláksson segir: að Patricía „knýr miðalda-
sagnfræðinga til að hugsa málið upp á nýtt og það er bæði gagnlegt
og skemmtilegt.“33
Skýrasta dæmið um þá gagnsemi er umræða Patricíu um ákvæði
sáttmálans um kaupsiglingu: „… að sex hafskip gangi til landsins á
hverju ári forfallalaust“ en það telur hún tímaskekkju, hugmynd
sem kviknað hafi við aðstæður 15. aldar.34 Þetta er reyndar úr text-
anum sem síðari kynslóðir fræðimanna telja frá 1302, en í þeim sem
talinn er upprunalegur stendur: „Skulu sex skip ganga af Noregi til
Íslands tvö sumur hin næstu en þaðan í frá sem konungi og hinum
bestum bændum landsins þykir hentast landinu.“ Þó Patricía ræði
aðallega fyrri textann eins og hann eigi að vera frá 1262 eru þeir ekki
svo ólíkir — báðir gera a.m.k. ráð fyrir sex skipum ár ári — og versl-
unaraðstæður varla svo gjörbreyttar á 40 árum að það eyðileggi rök
hennar fyrir tímaskekkju. Og þau reynast nógu gagnleg og skemmti -
gamli sáttmáli — hvað næst? 143
32 Helgi Þorláksson, „er Gamli sáttmáli tómur tilbúningur?“, bls. 397. Þetta er
vitn eskja sem eðlilegt er að andmælandi eða ritrýnendur (kannski valdir vegna
þekkingar sinnar á einhverjum aðferðafræðum) búi ekki yfir. Hins vegar
skrýtið, þegar Patricía sér að annálarnir reikna líka með samkonungdæmi, veit
að það þekktist á Norðurlöndum (segir á bls. 71 að eiríkur af Pommern hafi
verið „lýstur konungur árið 1389 en tók við konungstign árið 1412“) og sér alla
fræðimennina fjalla um þennan texta án athugasemda um kóngana tvo, að hún
fletti ekki upp til vonar og vara æviatriðum Magnúsar lagabætis. (Meiri ástæða
hefði verið til þess en að tilfæra fimm staði í þremur ritum (bls. 51) sem heim-
ildir fyrir því að Gissur jarl hafi virkilega fallið frá 1268.) Það má kalla óhapp að
enginn skyldi nefna þessa einföldu villu í Fréttablaðinu í nóvember 2005 svo að
Patricía fengi tækifæri til að fjarlægja hana.
33 Helgi Þorláksson, „er Gamli sáttmáli tómur tilbúningur?“, bls. 392.
34 Tilv. bls. 58, umræða bls. 58–67 og að nokkru 67–78.
1-SagaVOR2011—NOTAGreinar_Sagahaust2004-NOTA5/4/111:13PMPage143