Saga - 2011, Blaðsíða 215

Banks, náttúrufræðingi og forseta breska vísindafélagsins, frá kaupmanna -
höfn haustið 1807 (bls. 147–151).
Ljóst er af framansögðu að margir hafa lagt hönd að verki á ýmsum stig-
um útgáfunnar. Ónefndir eru tveir sagnfræðingar, þ.e. Ólafur Arnar Sveins -
son, sem sló inn handritin og bar þau saman við frumritin, og Guðný Hall -
grímsdóttir sem tók þátt í yfirlestri handritanna, auk Önnu sem bar frumrit og
uppskriftir saman (bls. xi). Ætla má að útgáfan njóti að ýmsu leyti góðs af því
hve margir véluðu um hana en jafnframt er hætt við að dreifing ábyrgðar
hafi í einhverjum tilvikum haft neikvæð áhrif. Titill ritsins, Ferðadagbækur
Magnúsar Stephensen 1807–1808, er að því leyti villandi að dagbók I tekur til
tímabilsins ág.–sept. 1799. Þessi misfella stafar trúlega af því, sem fram kem-
ur í formála Önnu (bls. xi), að seint á undirbúningsferlinum var ákveðið, að
tillögu Ólafs Arnars, að dagbók I yrði höfð með í útgáfunni.
Anna gerir í lok inngangs (bls. xlii–xlvi) skilmerkilega grein fyrir hverri
hinna fjögurra dagbóka, tilefni hverrar ferðar, tímabilinu sem hver dagbók
spannar og sérstökum hindrunum sem urðu á vegi ferðalangs. Að öðru leyti
rekur hún ævi Magnúsar Stephensen í stuttu ágripi og lýsir sögusviði
áranna 1807–1809 með sérstakri áherslu á þau áhrif sem stríðsátök Dana og
Breta höfðu á siglingar og viðskipti milli Íslands og annarra landa dansk-
norska ríkisins. Sjálfur fann Magnús áþreifanlega fyrir ófriðnum á ferð sinni
til kaupmannahafnar haustið 1807 (dagbók II): Meðan hann var á siglingu
hófu Bretar (2. sept.) stórskotaárás á höfuðborgina sem olli mikilli eyðilegg-
ingu og manntjóni (um 1800 manns). Allt að helmingur þeirra kaupskipa
sem siglt höfðu til Íslands vorið 1807 var hertekinn af breska flotanum og
færður til hafna á Bretlandseyjum. Þar á meðal var farkostur Magnúsar, De
Tvende Söstre, sem var færður til hafnar í Leith í Skotlandi. Magnúsi var þó
leyft að halda ferð sinni áfram á herskipi til kaupmannahafnar, þangað sem
hann komst 10. október. Fann hann þar fyrir hús ýmissa vina sinna í rúst.
Brá Magnús á það ráð, án vitundar yfirvalda, að skrifa „bréf til eina Bretans
sem hann þekkti til, Sir Joseph Banks.“ (bls. xxx) í þeirri von að Banks beitti
áhrifum sínum til að hin herteknu skip yrðu leyst úr haldi og þeim leyft að
halda áfram verslun sinni við Ísland þar sem hungursneyð vofði yfir ella.
Bréfið til Banks, gagnmerk heimild, birtist hér í fyrsta skipti í fullri lengd í
viðauka (bls. 147–151).
Ófriðarástandið varð þess valdandi að Magnús komst ekki aftur til
Íslands haustið 1808 eins og hann hafði áformað. Þá hafði hann lokið megin -
verkefni sínu í kaupmannahöfn, þ.e. að búa til prentunar danska útgáfu af
Eptirmælum Átjándu Aldar; af framgangi verksins segir ítarlega í dagbók III.
Dagbók Iv hefst 1. sept. þegar Magnús stígur um borð í kaupfar ferðbúið til
Íslands. en innan þriggja daga voru allir farþegar fluttir yfir á enskt herskip.
Undir lok mánaðarins fékk Magnús þó að fara í land nálægt Stavanger í
Noregi og þaðan náði hann brátt til Björgvinjar. Dagbókin rekur árangurs-
lausar tilraunir Magnúsar til þess að verða sér úti um farkost til Íslands með
ritdómar 215
1-SagaVOR2011—NOTAGreinar_Sagahaust2004-NOTA5/4/111:13PMPage215