Jökull - 01.01.2016, Qupperneq 115

Flugvélaleit á Grænlandsjökli
5. mynd. Íssjá við mælingar á Grænlandsjökli. – Searching for aeroplanes by radio echo sounding on the
Greenland Ice Cap. Ljósm./Photo, Richard Taylor. In Hayes, p. 99, 1994.
Af korti okkar af legu vélanna og samanburði við
ljósmyndir frá 1942 var enginn vafi á, að við hefð-
um fundið flugvélarnar (6. mynd). En hve djúpt gætu
þær legið? Okkar mat var, að þær lægju á 70–75 m
dýpi, þó alls ekki dýpra en 80 m. Við reiknuðum með
sama hraða rafsegulbylgju (169 m/µs) og við gerðum í
okkar mælingum á Íslandi (hraða í ís, svo að um van-
mat gæti verið að ræða, því að hraðinn væri nokkru
hærri í snjó efst í jöklinum). Þessari niðurstöðu vildu
bandarísku félagarnir ekki trúa. Þeir sögðu vélarnar í
mesta lagi á 60–80 feta dýpi (18–24 m). Þeir leyndu
því ekki, að þeim gramdist við okkur, svo að ég vildi
komast sem allra fyrst burtu; alls ekki deila við þá og
sagðist myndi skrifa ítarlega skýrslu og fjalla um alla
hugsanlega vankanta á okkar mælingum. Ýmiss konar
ruglingur hefur hins vegar birst um mat okkar á dýpi
vélanna, m.a. að við hefðum ekki séð dýpra en 100
fet (Hayes, 1994, bls. 80), og veit ég lítið, hvaðan það
rugl er komið. Komið var haust og of seint að hefjast
handa við að grafa eftir vélunum. Þeir merktu staðina
með tómum bensíntunnum og settu turn úr málmi yf-
ir aðra B-17 vélina. Við mældum staðsetningu einnar
P-38 vélar með gervitunglatæki (GPS), sem smíðað
hafði verið á Raunvísindastofnun Háskólans. Stað-
setningin var 65◦18’ 51.12” N og 40◦04’ 17.33” W.
Hæð yfir sjó 750 m. Yfirborði jökulsins hallar suð-
austur til strandarinnar, um 0,5 m á hverjum 100 m.
Aðeins um 3 km eru að sprungusvæði, þar sem hallinn
eykst, og jökulbotninn gæti stefnt bratt niður að sjáv-
armáli. Jökullinn skríður 40–50 m á ári, svo að eft-
ir aldarfjórðung ná vélarnar að sprungunum og tætast
þar í sundur. Heimkomnir tókum við saman skýrslu
um niðurstöður leitarinnar og birtum kort, sem sýndi
staðsetningu flugvélanna, sem var í samræmi við ljós-
myndir af vélunum, sem teknar voru úr lofti 1942.
Enginn efaðist um, að við hefðum fundið flugvélarnar,
en ræða mætti frekar, á hvaða dýpi þær lægju. Til þess
að geta metið hraða rafsegulbylgjunnar nánar, þyrfti
hins vegar að kanna eðlismassa snævar með kjarna-
borun í jökulinn.
Tóbaksfyrirtækinu þótti árangurinn ágætur. Vel-
heppnuð auglýsing. Í lok september taldist þeim til,
að fréttir af leit WRT hefðu birst í 369 fréttablöðum, á
31 sjónvarpsstöð, 27 útvarpsstöðvum, 11 tímarit hefðu
birt greinar um leitina, og 3 milljónir útvarpshlust-
enda og 4,6 milljónir sjónvarpsáheyrenda hefðu heyrt
af leitinni. Fyrirtækinu fannst einni milljón dala hafa
verið vel varið.
JÖKULL No. 66, 2016 115