Jökull - 01.01.2016, Qupperneq 117

Flugvélaleit á Grænlandsjökli
m af ís. Væri reiknað með þessari meðalsnjósöfnun
síðan 1942, mætti ætla, að dýpi niður á vélarnar væri
um 70–80 m (ef tekið er tillit til samþjöppunar snæv-
arins). Þessar niðurstöður falla vel að mati danska
jöklafræðingsins Børge Fristrup (1966, s. 234), að
ársúrkoma á þessu svæði gæti verið 0,9 m vatns.
Borun í jökulinn 1984 sýndi einnig, að á 22 m dýpi
var komið niður á ís, og þar var jafnframt vatnsborð í
jöklinum. Leysingarvatn, sem hripað hafði frá yfir-
borði í gegnum snjóinn, safnaðist í borholuna, vegna
þess að það gat ekki runnið í gegnum jökulísinn. Því
væri ljóst, að við borun eftir flugvélunum yrði að fara
niður um vatn, og kröftugar dælur þyrfti til þess að
losna við það. Borun snemma að vori, áður en sumar-
leysing hefst, yrði auðveldari en seinna að sumri.
Einu mætti þó fagna. Ætla mætti, að vatn hafi náð
að renna inn í búk vélanna, frjósa þar að vetri fyrstu
árin, eftir að vélarnar lentu, svo að ís og vatn hafi
staðið gegn fargi snævar, sem lagðist ofan á vélarnar,
þegar þær grófust í jökulinn. Þó mætti búast við því,
að ýmsir hlutar vélanna hefðu beyglast undan fargi.
Loks töldum við ljóst, að vatn í jöklinum skýrði, hvers
vegna vélarnar höfðu ekki sést með jarðsjá. Um 1 m
löng bylgjan skellur harkalega til baka frá vatnsborð-
inu, og sá hluti hennar, sem kemst neðar í jökulinn,
dreifist í allar áttir, þegar hún rekst á vatnstauma. Það
er ekki fyrr en bylgjan er orðinn 10–20 m löng, að
hún smýgur niður jökulinn, án þess að truflast um
of af vatnstaumum. Sá hluti Grænlandsjökuls, sem
flugvélarnar höfðu lent á, reyndist því ekki vera gadd-
jökull eins og eðlilegt var að telja, þegar leit með
jarðsjá hófst 1981.
Aftur leitað 1985–1990
Árið 1985 fóru Jay Fiondella á jökulinn með stuðningi
fjármálamanna í San Francisco (Historical Aircraft
Recovery Team, HART) og Ray Cox (Western World
Retrivals, Seattle). Einn úr hópi þeirra, Kanadamað-
urinn Bill Thuma, tók með segulmæli og greindi síðar
frá því, að hann hefði reiknað út, að líklega væru vél-
arnar á 258 feta dýpi (78,6 m) (Hayes, 1994, s. 83).
Leiðangur 12.–26. júlí 1986
Nú hafði það gerst, að félagið Pursuit Unlimited undir
forystu Russels Rajani hafði misst réttinn til þess að
ná upp flugvélunum, og félagið GES undir stjórn Pat-
ricks Epps og Richards Taylor hafði náð réttinum og
samið við dönsk stjórnvöld, sem skyldu fá eina af vél-
unum.
Um miðjan júlí 1986 var enn gerður út leiðangur
með jarðsjá (180 MHz), sem leiðangursmenn drógu á
sjálfum sér um jökulinn. Um var að ræða sams konar
tæki og jarðeðlisfræðingurinn Bruce Bevan (Geosight
P.O. Box 135 Pitman, NJ 08071) hafði áður beitt, og
ætti hún að sjá niður á 70 m dýpi. Alls drógu þeir
jarðsjána 25–30 km eftir jöklinum, og voru 15–30 m á
milli samsíða mælilína. Nú hafði þeim bæst við öflug-
ur liðsmaður, Gordon Scott, tveggja metra hár krabba-
veiðimaður frá Alaska, sem þindarlaust dró jarðsjána
um jökulinn. Mælisvæði höfðu þeir valið, þar sem
þeim þótti líklegt, að einstakar vélar væru út frá ljós-
myndum af legu þeirra frá 1942. Þeir sáu endurkast á
nokkrum stöðum í efstu 15 m jökulsins, en töldu lík-
legt, að það væri frá sprungum (skilum íss og lofts).
Sagt er, að þeir hafi reynt að ná tali af okkur Arn-
grími og Jóni fyrir áeggjan Normans, sem bar okkur
félögum vel söguna, en það hafi ekki tekist. Leiðang-
ursmenn lentu síðan í óveðri, og að því loknu hættu
þeir. Í skýrslu Bruce Bevans (1986) um leiðangurinn
ráðleggur hann að reyna mætti jarðsjá með 80 MHz
tíðni. Hann taldi einnig, að mælingar á styrk seg-
ulsviðs gætu greint járn í vélum niður á 15 m (með
prótónu-segulmæli).
Eina ferðina enn hafði verið farið með jarðsjá til
leitar að flugvélunum. Epps, Taylor og Bevan trúðu
því alls ekki, að vélarnar væru á meira en 15–30 m
dýpi. Vera má að þeir hafi aldrei séð skýrslur okkar
um niðurstöður mælinganna 1983 og 1984. Reynolds
fyrirtækið hafði einkaleyfi á niðurstöðum frá 1983 og
hafði samið um það við Rajani. Miklar deilur voru þá
á milli þessara manna um réttinn til þess að ná vélun-
um upp. Epps og Taylor vildu ekki fallast á, að Rajani
hefði „fundið vélarnar“ árið 1983 og vantreystu jafn-
framt þeim mönnum, sem unnið höfðu með honum.
Leiðangur 10.–29. júlí 1988
Enn gerði GES út leiðangur á jökulinn. Hópur lækna
undir forystu Dans Callagan lagði til samskotafé.
Leituðu þeir nú til rannsóknastofnunar, sem er tengd
bandaríska hernum og hefur mikla reynslu af rann-
sóknum á snjó og ís (Cold Region Research Engineer-
ing Laboratory í New Hampshire). Sömdu þeir við
JÖKULL No. 66, 2016 117