Skírnir - 01.09.2003, Qupperneq 24

250
RÓBERT H. HARALDSSON
SKÍRNIR
vera þurftasmár, annað að vera lífsþreyttur, „dálaus" og dignaður
á vilja, eins og þessi ummæli benda til.“). Ummæli Aristótelesar
þurfa því (í öðru lagi) alls ekki að benda til að hinn mikilláti sé lífs-
þreyttur, dálaus eða dignaður á vilja. I þessu samhengi má nefna til
skýringar sögu sem Nicholas Denyer segir í Skírnisgrein sinni um
hundingjann Díógenes:
Eitt sinn gaf konungur Albaníu Alexander mikla hund. Hundurinn fitj-
aði upp á trýnið og lét sér fátt finnast um þá birni, villigelti og hirti sem
honum var boðið að berjast við, og þess vegna lét Alexander farga hon-
um. Konungurinn frétti þetta og sendi Alexander eina hundinn sem hann
átti eftir sömu tegundar með þeim tilmælum að hann léti hundinn berjast
við stærri dýr. Eins og vera ber var hundurinn látinn berjast við ljón og
fíl. Honum þótti ómaksins vert að leggja til atlögu við þessar skepnur og
„með vígkænsku sinni" réð hann niðurlögum þeirra [...].34
Alexander mikli virðist hafa dregið þá röngu ályktun af athafna-
leysi hundsins göfuga að hann væri lífsþreyttur, dálaus, dignaður
á vilja eða einfaldlega of góður með sjálfan sig. Síðar kemst hann
að hinu rétta eðli þessa hundakyns. Athafnaleysið stafaði ekki af
lífsþreytu eða dignuðum vilja heldur af hinu að verkefnið var of
smátt í augum hundsins. Þótt Alexander sjálfum hafi þótt birnir
og villigeltir fullboðleg bráð fyrir hund, fannst hundinum sjálfum
slík dýr greinilega ekki ómaksins verð, langt fyrir neðan virðingu
sína. Og af sögunni að dæma virðist hundurinn hafa lagt rétt mat
á eigin getu.
Ofangreind rök benda til að Aristóteles þurfi ekki að strika út
setninguna um að fyrir hinum mikilláta sé ekkert stórt. En það má
líka (í þriðja lagi) leiða að því líkur að slík útstrikun yrði mjög
kostnaðarsöm fyrir hugmyndir Aristótelesar um hinn mikilláta.
Kristján virðist halda að honum nægi að strika út þessa einu setn-
ingu til að fá fram þá breytingu í fari hins mikilláta sem hann tel-
ur æskilega. Vandinn er sá að það er margt í lýsingu Aristótelesar
sem hnígur í nákvæmlega sömu átt. í fyrsta lagi eru þar margar
setningar sem virðast svipaðrar merkingar. Aristóteles segir til
34 Nicholas Denyer, „Hundurinn Díógenes". Þýð. Jón Árni Jónsson. Skímir, 171.
ár (vor 1997), bls. 28.