Skírnir - 01.09.2003, Qupperneq 61

SKÍRNIR SIÐFRÆÐI OG RÖKGREINING 287
ein grein vísinda. En greinargerð fyrir skoðanamuni verður aldrei
tæmandi fyrir siðferðilegan ágreining, eins og dæmin sanna. Hjón
deila um verkaskiptingu á heimili. Þetta getur falið í sér skoðana-
mun, til dæmis á því hversu fjárhagslega hagstæð núverandi verka-
skipting sé fyrir heimilið. Þessi skoðanamunur skiptir máli ein-
ungis að því leyti sem hann kann að hafa áhrif á afstöðu hjónanna.
En þau gætu leyst hinn siðferðilega ágreining án þess að skoðanir
þeirra á þessu tiltekna atriði breyttist. Eina leiðin til að setja niður
ágreininginn er að sætta afstöðu hjónanna. Það má stuðla að þessu
með vísindalegum hætti, því að afstaða fólks mótast gjarnan af
skoðunum þeirra, en fyrir því er engin trygging. Siðfræðin getur
stuðst við þessa skynsömu leið, en hið sérstaka hlutverk siðfræði-
legrar orðræðu er að fá fólk til að endurskoða afstöðu sína til þess
hvað er æskilegt og rétt.
í ljósi þessa er það engin furða að Stevenson gagnrýndi landa
sinn Dewey fyrir að ofmeta þátt vísindalegrar aðferðar í siðferði-
legum efnum. Telja má víst að Dewey hefði á hinn bóginn gagn-
rýnt Stevenson fyrir að ofmeta geðmerkingu matsorða. Báðir
þessir höfundar gera sér grein fyrir því að í siðadómum tvinnast
lýsing og boð iðulega saman. Að mati Stevensons gefur boðið
siðadómum jafnan sérstöðu og þau áhrif sem þeir hafa á afstöðu
fólks. Þar með eru siðaboð komin í flokk með auglýsingum og
áróðri, þar sem áhrifsgildið er í brennidepli og spurningin um rétt-
mœti verður aukaatriði.43 Siðaboð eru orðin að tæki í þeim tilgangi
að móta afstöðu fólks, nánast að geðþótta. Þessu er eiginlega öfugt
farið í kenningu Deweys sem líkast til hefði dregið geðstefnuna í
dilk „sjálfsveruhyggju" (subjectivism), en hún leitast við að hafa
áhrif á afstöðu einstaklinga í stað þess að huga að þeim félagslega
veruleika sem mótar þá og nærir.44 Dewey taldi engan veginn
nægja að huga að viðhorfum einstaklinga með þessum hætti og
vildi nota „vísindalega aðferð" til að greina þau hlutlægu skilyrði
sem eru nauðsynleg mannlegum þroska. Gildisdómar eru dómar
43 Sbr. G.J. Warnock, Contemporary Moral Philosophy, s. 28.
44 Hér eru augljóslega tengsl við hugmyndir Hegels um siðvilja og siðferðilegan
veruleika og við kenningu Marx um mikilvægi þess að breyta heiminum í stað
þess að leggja áherslu á hugmyndir einstaklinga.