Skírnir - 01.09.2003, Side 71

SKÍRNIR SIÐFRÆÐI OG RÖKGREINING 297
Vissulega hafa þessi efnistök þann fórnarkostnað í för með sér
að siðfræðin veitir ekki þá málefnalegu leiðsögn sem margir kunna
að falast eftir. Páll Árdal benti réttilega á að siðfræðinni sé þröng-
ur stakkur sniðinn ef rökgreining er eina aðferð hennar, en hann
varar líka við því að siðfræðin verði eins konar kennivald um sið-
ferðileg efni. Um þetta skrifar hann:
Mörgum kann að virðast siðfræðingar bregðast skyldu sinni ef þeir gera
ekki tilraun til að sýna fram á kosti og galla mismunandi lífsviðhorfa,
hvers vegna þeir telji að eitt sé réttara en annað. En menn verða að lesa rit
þeirra sem taka sér þetta fyrir hendur með ítrustu varkárni. Tvær hættur
eru jafnan á næstu grösum. í fyrra lagi kunna menn að trúa orðum heim-
spekingsins gagnrýnislaust, líta á þau sem nokkurs konar guðlega opin-
berun. í síðara lagi kunna aðrir að trúa orðum spekingsins af sömu ástæð-
um og þeir leggja trúnað á greinargerð vísindamanna fyrir lögmálum nátt-
úrunnar. Þeir telja sig ekki dómbæra, og geta hugsað sem svo að þeir séu
ekki í neinni aðstöðu til að vefengja orð manna sem séu sérfræðingar í
sinni grein.69
Páll varar hér við því að litið sé á siðfræðilegar röksemdir sem trú-
arlegar eða vísindalegar staðhæfingar, enda hafa menn „ekkert
gagn af lestri heimspekirits, nema þeir gerist heimspekingar með
höfundinum".70 Þannig taka menn þátt í þeirri látlausu rökræðu
sem ein getur skorið úr um það á hverjum tíma hvort siðaboð
verðskuldi viðurkenningu eða ekki. I þeirri samræðu er það ekki
meginatriði að rýna í merkingu matsorða og siðferðilegt tungutak
heldur að meta gildi þeirra raka sem færð eru fyrir ágæti lífsvið-
horfa eða réttmæti siðaboða. Þar með færist áherslan í siðfræði-
legri umræðu sem betur fer frá því sem er einungis rökrétt yfir á
það sem er réttmætt, þ.e. verjandi með góðum ástæðum og traust-
um rökum.71
69 Páll S. Árdal, Siðferði og mannlegt eðli, s. 100-101.
70 Páll S. Árdal, „Um merkingu matsorða og hlutverk siðfræðinga", s. 103.
71 Ég þakka ónefndum yfirlesara á vegum ritstjórnar og Róbert H. Haraldssyni
gagnlegar athugasemdir.