Skírnir - 01.09.2003, Síða 250

476
DAGNÝ KRISTJÁNSDÓTTIR
SKÍRNIR
eru báðar „femme-týpur“ sem laðast að ungum og fögrum „femmetýp-
um“ sem bjóða samfélaginu birginn. I Eldhúsmellum á Anna Dóra fullt
af vinkonum í þorpinu og konurnar detta í það saman og sýna hver
annarri trúnað. Að vissu marki. Vegna þess að trúnaður þeirra er fyrst og
fremst bundinn við eiginmennina. Þær þykjast ekki sjá þegar aðrar kon-
ur eru barðar eða sviknar og þegja. Anna Dóra leitar frekar til tengda-
pabba síns en þeirra. Anna Dóra girnist enga þeirra og þær ekki hana.
Anna Dóra er heimavinnandi húsmóðir, ómenntuð alþýðukona, og
konan í Feilnótunni er líka heimavinnandi. Hún á hins vegar engar vin-
konur og vantreystir og fyrirlítur hinar borgarastéttarkerlingarnar sem
hún þarf að umgangast og finnst þær ómerkilegar. Það er í fyllsta sam-
ræmi við sjálfshatur hennar og lífsleiða sem á sér bókmenntalegar fyrir-
myndir frá Madame Bovary til Uu í Kristnihaldi undir Jökli. Hún hefur
aldrei girnst konu fyrr en hippastelpuna Söndru. Hana hryllir við tví-
kynja fyrirbærinu Volgu. Oll viðmið og viðbrögð konunnar eru gagn-
kynhneigð og hliðarsporið eina virðist ekki sérlega sannfærandi.
Með þessum skáldsögum hafði þögnin hins vegar verið rofin. Síðan
hafa þær Vigdís Grímsdóttir og Kristín Ómarsdóttir skrifað lesbískt
næmi og ástríður inn í texta sína. Kvenpersónurnar skiptast á um að leika
eða skopstæla „butch“ og „femme“ hlutverkin, smekkleysur eru á
boðstólum, hlátur og erótík en dauðinn bíður baksviðs. Ásamt Guðbergi
Bergssyni hafa þær skrifað samkynhneigðina inn í íslenskar bókmenntir
og breytt bæði íslenskri bókmenntasögu og heimsmynd okkar þar með.
Leshían sem neytandi eða neysluvara
Þeir sem ólust upp á eftirstríðsárunum eiga ekki erfitt með að skilja hve
mikið vald fjöldamenningin hefur yfir ungu fólki, við erum alin upp við
kvikmyndir og dægurtónlist sem hafa leikið stór hlutverk í mótun okk-
ar og menningu. Það unga fólk sem nú er að alast upp er hins vegar mun
mótaðra af markaðssamfélaginu og auglýsinga- og ímyndaiðnaði en við
hefðum nokkurn tíma getað séð fyrir okkur. Þetta á við á íslandi en í
Bandaríkjunum hafa auglýsingar skipt æ meira máli alla 20. öldina. Að
vera markhópur framleiðenda, skilgreindur neytandi og viðfang auglýs-
inga er nánast viðurkenning á því að maður sé frjáls og fullvalda banda-
rískur borgari í augum margra þar vestra. „Það hvort lesbíur og homm-
ar eru tekin gild sem kynferðislegir og pólitískir gerendur virðist satt að
segja fara eftir því hvort lesbíur og hommar eru viðurkennd og skil-
greind sem mikilvægir neytendur.“68 Danae Clark segir að afstaða aug-
lýsenda og framleiðenda til lesbía hafi alltaf einkennst af ruglingi og ráð-
68 Fejes 2002, 197.