Skírnir - 01.09.2003, Side 265

SKÍRNIR
HINN SÖGULEGI JESÚS SEM FYRIRMYND
491
mannlegs eðlis er þar sett fram sem raunveruleiki er mætir manninum í
persónu Jesú Krists. í anda Hegels dregur Strauss fram hvernig trúarvit-
und mannsins þróast áfram frá vissunni um að vera bundin framandi guð-
dómum til eingyðistrúarinnar, uns goðsögunni er að lokum í heimspek-
inni búin umgjörð hugmyndar sem birtist í sögulegum veruleika.
í framsetningu sinni grípur Strauss til aðferða sagnfræðinnar til þess
að styðja mál sitt. Hann varð fyrstur fræðimanna til að átta sig á því að
Jóhannesarguðspjall er það guðspjall sem skrifað er sem guðfræðileg túlk-
un á lífi, boðun og starfi Jesú. Sögulegur áreiðanleiki þess er allt annar en
samstofnaguðspjallanna (Mt, Mk og Lk). Strauss leggur megináherslu á
mýtuna um Jesú Krist og honum er í mun að sýna fram á hve lítið sé hægt
að vita með vissu um líf Jesú frá Nasaret. Niðurstaða hans er sú að það
sem vitað verður um hinn jarðneska Jesú sé lítið annað en það að hann
ólst upp í Nasaret, var skírður af Jóhannesi skírara og safnaði að sér læri-
sveinum. Hann boðaði komu ríkis Guðs og mætti andstöðu fræðimanna
samtíðar sinnar vegna lögmálstúlkunarinnar. Sá ágreiningur leiddi að lok-
um til aftöku hans á krossi.
Þessi vitneskja skiptir þó ekki meginmáli að mati Strauss, heldur mýta
frumsafnaðarins um Jesú Krist. í henni birtist Jesús Kristur sem frum-
mynd mennskunnar og holdgervingur hugmyndar mannkynsins um
samruna Guðs og manns. Trúin er að mati Strauss bundin við Krist sem
frummynd mennskunnar. Hann réttlætir manninn frammi fyrir Guði og
hefur hann upp úr ládeyðu hins veraldlega upp í hæðir hins andlega.
Kristur er hér fyrirmynd mannsins og knýr hann áfram.26
Ýmsir annmarkar eru á kenningu Strauss. Sá helsti felst í ofmati hans
á hinu goðsögulega, mýtunni. Hann virti ekki sem skyldi þann sögulega
veruleika sem guðspjöllin fjalla um. Enda þótt frásögnin hafi goðsögulega
þætti merkir það ekki að hún hafi enga sögulega tilvísun.27 Strauss greindi
ekki heldur samband guðspjallanna innbyrðis og tók ekki fyrir spurning-
una um heimildirnar sem höfundar samstofnaguðspjallanna (Mt, Mk og
Lk) studdust við. Þær spurningar, ásamt svörunum við þeim, urðu þó
meginviðfangsefni síðari rannsókna á sögu Jesú. Þeirri tilgátu var til dæm-
is síðar hafnað að elstu guðspjöllin væru Matteus og Lúkas og að Mark-
ús væri aðeins styttri útgáfa þeirra, en Strauss studdist við hana.
Frjálslyndum guðfræðingum tókst að yfirvinna þá erfiðleika sem
kenning Strauss olli og það gerðu þeir með því að byggja rannsóknir sín-
ar á öruggari heimildarýni. I því sambandi olli tveggjaheimildakenningin
straumhvörfum.
26 David Friedrich Strauss 1895: 389-390; Albert Schweitzer 1951: 81; Jan Rohls
1997a: 512.
27 Albert Schweitzer 1951: 95-96; Emanuel Hirsch 1954: 498.