Morgunblaðið - 11.10.2018, Blaðsíða 72

Morgunblaðið - 11.10.2018, Blaðsíða 72
72 MENNING MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 11. OKTÓBER 2018 Skeifunni 8 | Sími 588 0640 | casa.is Knoll International Barcelona Hönnun: Ludwig Mies van der Rohe, Lilly Reich Hér er birt brot úr sjötta kafla bók- arinnar, Heimurinn þekkti hann ekki. Lamb Guðs Í fyrra bréfinu til Korintumanna segir Páll postuli: „Hreinsið burt gamla súrdeigið, til þess að þér séuð nýtt deig, enda eruð þér ósýrðir. Því að páskalambi voru er slátrað, sem er Kristur“ (1 Kor. 5.7). Þessi líking er tekin upp af höfundi Jóhannesarguð- spjalls og verður allsherjar mynd- gerving fyrir fórn- ardauða Jesú Krists. Þegar Jó- hannes skírari sér Jesúm í fyrsta sinn segir hann: „Sjá, Guðs lamb, sem ber synd heimsins“ […] og hann endurtekur þessa líkingu skömmu síðar í viðurvist lærisveina sinna (Jóh. 1.36). Til að viðhalda líkingunni er tímatal krossfestingarinnar allt annað í fjórða guðspjallinu en í hinum þannig að Jesús gefur upp andann að kvöldi fimmtudags, um þær mundir sem að páskalömbunum er slátrað (Jóh. 19.31). Síðasta kvöldmáltíðin verður þar af leiðandi ekki páskamáltíð held- ur venjulegur kvöldverður. Sjálf krossfestingin hefur á sér allt annan blæ heldur en í Markúsarguð- spjalli þar sem Jesús ákallar Guð fyr- ir að hafa yfirgefið sig. Þvert á móti þá er Jesús sjálfur Guð og hefur allt á valdi sér. Þetta sést t.d. í því hlut- verki sem svikarinn Júdas Ískaríot gegnir í Jóhannesarguðspjalli. Fram kemur að „Jesús vissi frá upphafi, hverjir þeir voru, sem trúðu ekki, og hver sá var, sem mundi svíkja hann“ (Jóh. 6.64). Hann lýsir því beinlínis yfir þegar hann segir: „Hef ég eigi sjálfur útvalið yður tólf? Þó er einn yðar djöfull“ (Jóh. 6.70). Í seinustu kvöldmáltíðinni lýsir hann því yfir að einn lærisveinn muni svíkja hann (Jóh. 13.21) og gefur tákn um hver það er, sá sem fær bita af brauði með ídýfu. Jesús afhendir beinlínis Júdasi þann bita og segir: „Það sem þú gjör- ir, það gjör þú skjótt!“ (Jóh. 13.27). Júdas er tæplega sjálfráða í þessu ferli. Hann virðist einungis vera að gegna því hlutverki sem honum var áður ætlað. Þó lýtur hann ekki stjórn Guðs því að fram kemur að eftir að hann fékk sér bitann „fór Satan inn í hann“ (Jóh. 13.27). Ekkert er sagt frá örlögum Júdasar í Jóhannesarguð- spjalli, eftir að hann hefur gegnt sínu hlutverki virðist hann ekki lengur skipta máli. Framkoma Jesú fyrir Pílatusi sýn- ir einnig að sjálf aftakan er ekki ann- að en liður í áætlun Guðs. Þegar Píl- atus, sem líkt og í öðrum guðspjöllum finnur enga sök hjá honum, segir Jesú að hann geti látið hann lausan svarar hann: „Þú hefðir ekkert vald yfir mér, ef þér væri ekki gefið það að ofan. Fyrir því ber sá þyngri sök, sem hefur selt mig þér í hendur“ (Jóh. 19.11). Líkt og Júdas er Pílatus einungis verkfæri æðri máttarvalda. Á krossinum sýnir Jesús engin merki þjáningar önnur en að hann segist vera þyrstur. Hann fær njarð- arvött vættan í ediki að drekka: „Þegar Jesús hafði fengið edikið, sagði hann: „Það er fullkomnað.“ Þá hneigði hann höfuðið og gaf upp and- ann“ (Jóh. 19.30). Jesús hefur full- komna yfirburði yfir þá sem taka hann af lífi; þeir eru ekki að gera annað en að framkvæma það sem ætlað er að gerist. „Lærisveinninn sem Jesús elskaði“ er fyrst nefndur þar sem segir frá síðustu kvöldmáltíðinni og margboð- uðum svikum Júdasar (Jóh. 13.23). Ekki kemur fram hvort þar er á ferð Jóhannes eða einhver annar. Á krossinum standa hjá Jesú þrjár kon- ur sem allar heita María; móðir hans, móðursystir og María Magdalena: Þegar Jesús sá móður sína standa þar og lærisveininn, sem hann elsk- aði, segir hann við móður sína: „Kona, nú er hann sonur þinn.“ Síðan sagði hann við lærisveininn: „Nú er hún móðir þín.“ Og frá þeirri stundu tók lærisveinninn hana heim til sín (Jóh. 19.26-27). Í hinum guðspjöllunum þremur er enginn af lærisveinum Krists við- staddur krossfestinguna en hér er þessi ónefndi lærisveinn viðstaddur og Jesús ættleiðir hann sem bróður sinn. Eftir upprisu Krists er aftur getið um þennan lærisvein sem aldrei er nefndur með nafni. Þegar María Magdalena kemur að tómri gröf Krists fer hún á fund Péturs og þessa lærisveins og þeir finna línklæði hans þar (Jóh. 20.1-8). Í Jóhannesarguðspjalli er mun meira sagt af samskiptum sjálfra lærisveina Jesú en í hinum eldri guð- spjöllum. Í lokakafla guðspjallsins, sem er sennilega síðari tíma viðbót, er vikið að því að Pétur hafi spurt Jesúm um „lærisveininn sem Jesús elskaði“ og fengið hið kryptíska svar: „Ef ég vil, að hann lifi, þangað til ég kem, hverju skiptir það þig? Fylg þú mér.“ Síðan segir að bræðurnir hafi eftir þetta talið að lærisveinninn yrði ódauðlegur en að þeir hafi ekki skilið orð Jesú rétt (Jóh. 21.22-23). Hér er greinilega verið að útskýra ein- hverjar hugmyndir sem hermdar voru upp á söfnuðinn sem Jóhannes- arguðspjall er ritað fyrir. Vera má að einhverjir í þeim söfnuði hafi talið að endurkomu Jesú væri að vænta á meðan þessi lærisveinn væri enn á lífi en að þær væntingar hafi ekki ræst. Þegar greint er frá upprisu Krists er sérstaklega vikið að postulanum Tómasi sem ekki var viðstaddur þeg- ar Jesús birtist lærisveinum sínum fyrst og trúði því ekki á endurkomu hans. Þegar Tómas sér svo Jesúm fær hann þessar ávítur: „Þú trúir, af því þú hefur séð mig. Sælir eru þeir, sem hafa ekki séð og trúa þó“ (Jóh. 20.29). Ekki er ósennilegt að í þessari frásögn leynist einhver broddur í garð þeirra sem mátu Tómas mest allra postulanna; söfnuðinn sem Tómasarguðspjall var ritað fyrir og hélt enn fast við hefðbundna túlkun gyðingdómsins á Jesú sem spámanni Guðs. „Kona, nú er hann sonur þinn“ Í bókinni Kristur – Saga hugmyndar, sem Hið ís- lenska bókmenntafélag gefur út, fjallar Sverrir Jakobsson um upphaf rótgróinna hugmynda um Krist, hvernig þær mótuðust og af hverju þær eru svo eðlisólíkar. Rakið er hvernig hið sögulega minni um þessa máttugu persónu tók sífelldum breytingum fyrstu aldirnar. Kristur Lærisveinninn sem Jesús elskaði, mynd frá 1921 eftir Guðmund Thorsteinsson, Mugg. Úr einkasafni.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.