Morgunblaðið - 12.01.2019, Blaðsíða 30

Morgunblaðið - 12.01.2019, Blaðsíða 30
30 UMRÆÐAN MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 12. JANÚAR 2019 Eftir mikinn sam- drátt í vegafram- kvæmdum á árunum eftir hrun og í kjölfar aukins umferðarálags samfara fjölgun er- lendra ferðamanna hefur ástand þjóð- vegakerfisins versnað til muna. Að mati Samtaka iðnaðarins er talið að uppsöfnuð viðhaldsþörf þjóð- vegakerfisins sé um 70 ma.kr. Þar til viðbótar er uppsöfnuð þörf til að ljúka ýmsum brýnum stofn- framkvæmdum talin vera á bilinu 100-150 ma.kr. Flestir eru sammála um mikil- vægi þess að ráðist verði í stór- átak í vegaframkvæmdum á næstu árum. Nú þegar farið er að hægja á framkvæmdum einkaaðila við byggingu hótela og lúxusíbúða benda aðstæður í efnahagslífinu til þess að skynsamlegt sé að nýta þann slaka til að ráðast í verulega uppbyggingu í vegagerð. Almenn sátt virðist ríkja um að við forgangsröðun framkvæmda verði tekið mið af umferðaröryggi og álagi og áhersla lögð á að ljúka framkvæmdum við stofnleiðir út frá höfuðborgarsvæðinu og að vinna að útrýmingu einbreiðra brúa, fækka hættulegum veg- köflum, byggja upp vegi á fjöl- förnustu ferðamannastöðunum, o.s.frv. Skatttekjur af ökutækjum og umferðinni Fyrir liggur að árlegar tekjur ríkisins af ökutækjum og umferð- inni í formi vörugjalda, eldsneyt- isgjalda, kolefnisgjalda, bifreiða- gjalda o.fl. gjalda eru enn sem komið er langt umfram þau fram- lög sem fara til vegamála. Stjórnvöld hafa haldið því fram, að þessar tekjur séu að dragast saman vegna orkuskipta í sam- göngum. Þau rök standast ekki skoðun þar sem þessar tekjur hafa aukist jafnt og þétt fram á þennan dag og munu gera áfram að óbreyttu. Ástæðan er sú að fjölgun rafbíla og annarra hrein- orkubíla gengur afar hægt hér á landi. Þannig varð t.d. 8% sam- dráttur í innflutningi og skrán- ingu nýrra rafbíla á árinu 2018 m.v. árið á undan. Hlutfall rafbíla var aðeins 4% af nýskráðum fólks- bílum á síðasta ári en til sam- anburðar var þetta hlutfall 9 sinn- um hærra í Noregi eða 34%. Hlutfall rafbíla hér á landi í árs- lok 2018 var aðeins um 1% af fólksbílaflotanum m.v. 7% í Nor- egi (þ.a. er hlutfall rafbíla í Osló og Bergen um 17%). Við þurfum því að taka okkur verulega á í þessum efnum ef við eigum að ná markmiðum um orkuskipti í samgöngum og að standa við aðgerðaáætlun stjórn- valda í umhverfismálum. „Markaðar tekjur“ til vegamála Margir sem hafa hafnað upp- töku veggjalda telja að nær væri að láta framangreindar skatt- tekjur renna til vegagerðar. Stað- reyndin er hins vegar sú að ákvæði um „markaðar tekjur“ sem áður voru í vegalögum sem eyrnamerktar tekjur til vegagerð- ar eru ekki lengur til staðar, eftir að Alþingi samþykkti í maí sl. lög nr. 47/2018 um opinber fjármál. Í lögum þessum eru skýr ákvæði um að markaðar tekjur ríkisstofn- ana sem áður höfðu slíkar lög- bundnar tekjur eru felldar niður og að þessar tekjur skuli renna í ríkissjóð. Í staðinn kom ákvæði um að verkefni og rekstur við- komandi stofnana skuli fjármagna á grundvelli fjárheim- ilda í fjárlögum. Þetta á við um rekstur og verkefni Vegagerðarinnar og ýmissa annarra rík- isstofnana, s.s. RÚV, Fiskistofu, Fjármála- eftirlitsins, Íslands- stofu, Samgöngu- stofu, Mannvirkja- stofnunar, Póst- og fjarskiptastofnunar, Umhverfisstofnunar o.fl. stofnana sem héðan í frá eru fjár- magnaðar með framlögum í fjár- lögum sem Alþingi samþykkir ár hvert. Breytingar þessar eru í sam- ræmi við ábendingar frá OECD og AGS og í takt við þróun sem orðið hefur í flestum löndum sem við berum okkur saman við. Markmið þeirra var að auka skil- virkni og gegnsæi, efla fjárlaga- og áætlanagerð og að styrkja fjár- málastjórn ríkisins. Það heyrir nú til undantekninga að skatttekjur erlendra ríkja af bifreiðum, áfengi og tóbaki, útvarpsgjaldi, auðlinda- og eftirlitsgjöldum o.fl. þáttum renni sem „markaðar tekjur“ til tengdra málaflokka eins og áður var. Ný samgönguáætlun – áform um veggjöld Samkvæmt nýrri samgöngu- áætlun sem samþykkt var á Al- þingi fyrir jól munu fjárframlög ríkisins á næstu 5-15 árum ekki duga til að standa undir brýnum framkvæmdum í vegagerð. Í áætl- uninni kemur fram, að til að mæta þessari fjárþörf sé gert ráð fyrir upptöku veggjalda á stofnleiðum út frá höfuðborgarsvæðinu til að fjármagna framkvæmdir til að ljúka við tvöföldun Reykjanes- brautar, Suðurlandsvegar og Vesturlandsvegar. Nú er unnið í nefndum Alþingis og í starfshópi á vegum ráðherra að undirbúningi og nánari út- færslu en gert er ráð fyrir að Al- þingi afgreiði málið í vor. Fram hefur komið, að stefnt sé að því að taka upp rafræna gjaldtöku með myndavélum á þremur stöð- um í jaðri höfuðborgarsvæðisins. Gert er ráð fyrir að hönnun og út- boð framkvæmda geti hafist síðar á þessu ári og að framkvæmdum verði lokið eftir 5-8 ár. Áætlaður kostnaður vegna þess- ara framkvæmda er talinn vera um 50-60 ma.kr. Stefnt er að því að stofna með lögum sérstakt hlutafélag í eigu ríkisins um þetta tiltekna verkefni. Félagið myndi afla lánsfjár til að fjármagna framkvæmdirnar og annast inn- heimtu veggjalda til að standa undir vöxtum og endurgreiðslu lána. Innheimta veggjalda myndi hefjast eftir lok framkvæmda eða um miðjan næsta áratug. Fram hefur komið að miðað við 3% vexti og 20 ára lánstíma þyrfti fjárhæð veggjalds að vera á bilinu 100- 1.000 kr. eða að meðaltali 300-600 kr. á ferð. Eigi veggjöld jafnframt að fjármagna kostnað vegna reksturs og viðhalds við þessa vegi má gera ráð fyrir að fram- angreindar fjárhæðir þurfi að hækka um allt að 50% sem þýðir að meðalveggjaldið þyrfti að vera á bilinu 450-900 kr. Veggjöld eru ekki heppileg leið við þessa fjármögnun Eins og gefur að skila eru mjög skiptar skoðanir um þessi áform stjórnvalda. Ýmsir hafa borið þessa fyrirhuguðu gjaldtöku sam- an við veggjöldin sem innheimt voru í Hvalfjarðargöngunum. Þessi tvö verkefni eru mjög ólík og engan veginn samanburðarhæf. Þar var innheimt afnotagjald sem eingöngu var notað til að standa straum af gerð og rekstri gang- anna og þar gátu ökumenn jafn- framt valið annan kost, að aka gömlu leiðina um Hvalfjörð. Þess- ar forsendur eru ekki til staðar í þeim vegaframkvæmdum sem nú eru til umræðu. Að mínu mati eru veggjöld í þeirri útfærslu og í þeim tilgangi sem nú er rætt um ekki heppileg leið og ekki til þess fallin að víð- tæk sátt náist um hana í þjóð- félaginu. Helstu ókostir veggjalda í þessu verkefni eru:  Veggjöldin eru ósanngjörn leið sem mismunar fólki eftir bú- setu. Þau endurspegla ekki notk- un á þeim leiðum sem falla undir fyrirhuguð framkvæmdasvæði.  Veggjöldin koma hart niður á þeim sem búa á og í nágrenni höf- uðborgarsvæðisins og þurfa að aka daglega framhjá „gjalds- töðvum“ (myndavélum). Margir hinna óheppnu munu aðeins aka stuttan kafla af þeirri leið sem framkvæmdum er ætlað að ná til.  Margir munu því þurfa að greiða há gjöld á hverju ári fyrir litla notkun. Á sama tíma mun stór hluti þjóðarinnar sleppa að mestu leyti við að greiða þessi gjöld þótt viðkomandi noti aðra hluta þjóðvegakerfisins til jafns við hina óheppnu sem þurfa að greiða á þessum leiðum.  Gera má ráð fyrir að stofn- kostnaður við undirbúning og kaup á flóknum tæknibúnaði (myndavéla- og innheimtukerfi) verði mjög hár og að þessi bún- aður úreldist á 7-10 árum.  Gera má ráð fyrir að inn- heimtu- og rekstrarkostnaður og afskriftir vegna tekna sem ekki innheimtast verði allt að 10-20% af tekjum.  Ökumenn þurfa að kaupa fyr- irframáskrift til að njóta afslátt- arkjara. Viðbúið er að margir eigi erfitt með að standa undir háum fjárútgjöldum vegna þessa, eink- um hinir tekjulágu, s.s. námsmenn og einstæðir foreldrar.  Þessi gjaldaleið nær illa til erlendra ökumanna á ökutækjum sem eru á erlendum númerum.  Líklegt er að innheimta álagsgjalda (sekta) vegna vanskila og ökutækja sem ekki hafa verið skráð inn í kerfið verði bæði flók- in og dýr. Miðað við framangreindar for- sendur má gera ráð fyrir að reiknað meðalveggjald (gjald án afsláttar og undirflokkunar) fyrir hjón með tvo bíla sem búa í Kjós- inni og sækja vinnu inn á höf- uðborgarsvæðið verði allt að 4-500 þ.kr. á ári (8-10 m.kr. á 20 árum) á meðan við hjónin sem búum í Kópavogi þurfum aðeins að greiða 1-2 þ.kr. á ári í þessi sömu veg- gjöld. Líklega ökum við svipaða vegalengd á hverju ári á þjóð- vegakerfinu, þó aðallega á Kringlumýrarbraut og Miklubraut á meðan þau í Kjósinni eru svo óheppin að þurfa að aka daglega framhjá myndavélum í veggjalda- kerfinu. Er einhver sanngirni í þessu? Síðar mun ég varpa fram hug- myndum að einfaldari og sann- gjarnari leið til að fjármagna stór- átak í vegaframkvæmdum á næstu 5-8 árum. Stórátak í vegafram- kvæmdum – Fjármögnun Eftir Pálma Kristinsson » Að mínu mati eru veggjöld í þeirri út- færslu og tilgangi sem nú er rætt um ekki heppileg leið og ekki til þess fallin að víðtæk sátt náist um hana. Pálmi Kristinsson Höfundur er verkfræðingur. mannvirki@simnet.is Bíldshöfða 16, 110 Reykjavík 414 84 00 www.martex.is Góð þjónusta byrjar með flottu útliti. Fatnaður fyrir fagfólk Tjarnargata 4, 3. hæð | Sími 546 1100 | investis@investis.is | www.investis.is Fyrirtæki til sölu • Skiltagerð með góðum tækjum og miklum viðskiptasamböndum við stórfyrirtæki og stofnanir, áhugavert tækifæri. • Ferðaþjónustufyrirtæki á Selfossi, 20 milljón króna ebitda framlegð, mjög arðbær rekstur. • Bar/skemmtistaður á besta stað í Reykjavík, gott viðskiptatækifæri. • Ísbúðir í Reykjavík, nokkrar góðar ísbúðir í Reykjavík á góðum staðsetningum. • „Fine dining“ veitingastaður í 101 Reykjavík, velta um 170 milljónir. • Austurlenskur veitingastaður í Reykjavík, góður hagnaður. • Holræsa hreinsunarfyrirtæki í góðum rekstri, ebitda framlegð um 18 milljónir. • Innflutningsfyrirtæki og heildverslun með sælgæti. • Nokkrar verslanir í Smáralind. • Erum að leita að fyrirtækjum í heilbrigðisgeira til kaups fyrir öflugan aðila í dreifingu á heilbrigðisvörum. Við vinnum að sölu á nokkrum áhugaverðum fyrirtækjum. Frá árinu 2006 höfum við sérhæft okkur í alhliða ráðgjöf og aðstoð við kaup, sölu og sameiningar fyrirtækja og komið að gerð fjölmargra samninga. Verðmæti þeirra hefur verið frá þrjátíu milljónum og yfir milljarð. Investis hefur unnið að kaupum og sölum á heildverslu- num, smásölum, veitngahúsum, veitingahúsakeðjum, fiskvinnslum, upplýsingatæknifyrirtækjum, sérhæfðum innflutningsfyrirtækjum og matvælafyrirtækjum. Auk þess erum við ráðgefandi við endurskipu- lagningu og fjármögnun fyrirtækja.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.