Tímarit Máls og menningar - 01.09.2013, Blaðsíða 126

Á r n i Þ ó r S i g u r ð s s o n
126 TMM 2013 · 3
Trenín telur að Sýrlandsmálið varpi skýru ljósi á sambúð Bandaríkjanna
og Rússlands um þessar mundir. Málefni bandaríska uppljóstrarans Edwards
Snowden litar þessi samskipti svo enn skrautlegri litum. Áform Pútíns um
að koma Snowden í öruggt skjól frá Moskvu til Rómönsku Ameríku fóru
eins og kunnugt er út um þúfur og Pútín setti Snowden það skilyrði fyrir
dvalarleyfi í Rússlandi að hann hætti uppljóstrunum sem hefðu „skaðleg
áhrif á samstarfsaðilann Bandaríkin“. Þannig vildi Pútín koma til móts
við Bandaríkjastjórn og undirstrika mikilvægi fyrirhugaðrar heimsóknar
Obama til Moskvu nú í september, en hann var ekki tilbúinn til að greiða
þá heimsókn hvaða verði sem var. Dmítrí Trenín telur að Snowden-málið sé
ekki hin raunverulega ástæða þess að Obama ákvað að hætta við heimsókn
sína til Moskvu, það sé yfirskin. Hin raunverulega ástæða sé ósamkomulagið
um málefni Sýrlands og getuleysið til að finna á því viðunandi lausn.33 Í við-
tali á vefsíðu óháðu bandarísku hugveitunnar Council on Foreign Relations
gefur Stephen Sestanovich, prófessor í stjórnmálafræði við Columbia-
háskóla í New York og sérfræðingur um málefni Rússlands og bandaríska
utanríkisstefnu, Snowden-málinu meiri vigt og telur að Pútín hefði getað
leyst það mál með því að koma uppljóstraranum bandaríska í örugga höfn
í öðru ríki sem væri tilbúið til að taka við honum. En hann bendir einnig á
ýmis stærri mál sem geri sambúð ríkjanna stirða, svo sem Sýrland og Íran,
afvopnunarmál, fjárfestingarmál o.fl.34
Tímaritið Foreign Affairs birtir nú núverið grein eftir Daniel Treisman,
prófessor í alþjóðastjórnmálum við Kaliforníuháskóla í Los Angeles, en þar
kemst hann að þeirri niðurstöðu að ætli Bandaríkin að hafa áhrif á þróun
mála í Rússlandi og afstöðu stjórnvalda þar, verði þau í aðgerðum sínum að
bergmála óánægju hins almenna Rússa, málflutningur þeirra verði að skír-
skota til sjónarmiða í Rússlandi sem séu gagnrýnin á Pútín og stjórn hans í
stað þess að gefa honum ný og ný tromp til að styrkja stöðu sína á heimavelli.
Hvorki Snowden-málið né staða samkynhneigðra í Rússlandi séu til þess
fallin svo dæmi séu tekin. Nær væri að beina spjótum að spilltu embættis-,
stjórn- og dómskerfi og slökum árangri á sviði efnahagsmála. Í þessum
málum sé Pútín veikur fyrir og gagnrýni á þeim sviðum myndi veikja hann
enn frekar en ekki styrkja.35 Efalaust er margt til í þessum sjónarmiðum,
einkum ef horft er á málið sem hreina valdabaráttu milli stórveldanna og
sem lið í að hafa áhrif á stefnumótun rússneskra stjórnvalda. Þar með má
undir engum kringumstæðum draga úr gagnrýni á stöðu mannréttinda-
mála í Rússlandi, m.a. að því er varðar samkynhneigða.
En er þá nýtt „kalt stríð“ í uppsiglingu? Verða Sýrland og Snowden
þúfurnar sem velta því hlassi? Áreiðanlega ekki Snowden en áhrifin af
viðvarandi átökum í Sýrlandi og því að engin lausn virðist í augsýn, geta
sannarlega orðið víðfeðm og skaðleg fyrir sambúð austurs og vesturs. Fræði-
mönnum, bæði austanhafs og vestan, ber saman um að sambúð ríkjanna fari
versnandi og fátt bendi til breytinga í þeim efnum í bráð, enda þótt ekki séu