Tímarit Máls og menningar - 01.09.2013, Blaðsíða 138

D ó m a r u m b æ k u r
138 TMM 2013 · 3
gönguferð í bæinn, tíminn breiðir úr sér
í minningu og umhverfi. Sem fyrr leik-
ur slík tímasamfella í höndum höfund-
ar, en svipaða tilfinningu fyrir ferðalagi
borgarlandslags gegnum tímann má
einnig finna í Rán (2008). Þetta stef er
endurtekið með tilbrigðum allt til loka
bókarinnar, þegar Gyða heldur á vit for-
tíðar og framtíðar með stefnumóti við
Önund, en það stefnumót er truflað af
mótmælum á Austurvelli sem enda með
því að Gyða fellur í jörðina og fær annað
höfuðhögg. En það er eins og þetta högg
verði til að vekja hana, hún neitar að
fara á slysadeildina og hrópar í eyra
Önundar: „Vinur minn, við öll hér
eigum framundan langa … langa fortíð“
(231).
Sögur og samhverfur
Kreppan er því eitt af þemum verksins,
án þess þó verða íþyngjandi, en ein af
sögum Gyðu snýst um konu í peysuföt-
um sem fer í bankann að huga að pen-
ingunum sínum. Seinna kemur í ljós að
sonurinn Sölvi er helsti fulltrúi krepp-
unnar, hann starfar í fjármálageiranum
og bregður sér skyndilega til útlanda.
Annað þema eru svo útlöndin, heimur-
inn sem heimsótt hefur Ísland, í líki
Elenu, en í ljós kemur að hún hafði flúið
heimaland sitt vegna aðstæðna þar. Hún
segir Gyðu sögu sína, sem speglar sögu
Sölva, en báðar fjalla um menn sem
dragast inn í glæpsamlegt athæfi gegn
eigin vilja. Báðar þessar sögur eru dæmi
um hvernig líf er fært í form frásagnar,
eða frásagna í fleirtölu öllu heldur: sam-
hverfan milli þessara frásagna skapar
þeim andrými.
Slíkar samhverfur eru víða í sögunni,
en ein þeirra lýtur að nágrannakonunni
Björgu, sem reynist hafa verið vinkona
eiginmanns Gyðu. Eftir endurfundina
við Önund fer Gyða að rifja upp ævi
sína, bernskuminningar tengdar síðari
heimsstyrjöld, og svo hjónabandið við
Hallgrím sem endaði með skilnaði.
Önundur hafði verið vinur Hallgríms og
þannig kynnst Gyðu. Þau áttu svo stutt
en ævintýralegt samband, sem lauk með
svikum Önundar. Fljótlega eftir það
aukast brestirnir í hjónabandinu sem
enda með skilnaði. En Hallgrímur veik-
ist og deyr ekki löngu síðar. Hann hafði
látið í ljósi þá ósk að Björg og Gyða yrðu
vinkonur og í lok bókarinnar virðist sú
von hafa ræst.
Samhliða þessari upprifjun verða
minningarnar um dótturina Svölu ljós-
ari, en í ljós kemur að hún hafði farið
utan til náms en hitt þar ungan mann
og eiturlyf og týnst. Fundirnir með
henni á sjúkrahúsinu reynast því hafa
verið draumar, í bland við óskhyggju
reikuls hugar.
Fundirnir með Önundi eru eins og
áður segir það sem knýr frásögnina
áfram, en ferðir Gyðu út að hitta hann
mynda einskonar uppistöðu í byggingu
sögunnar. Hún hittir hann af tilviljun í
fyrsta sinn sem hún fer út, en þá leitar
hún skjóls og hvíldar í anddyri gamla
Reykjavíkurapóteksins. Hún ber ekki
kennsl á Önund til að byrja með en áttar
sig svo, ekki síst þegar hann byrjar á því
að segja henni sögu. Sú saga er táknsaga
um kreppuna og Gyðu finnst ekki mikið
til hennar koma: „Þetta er einföld saga
og liggur svo í augum uppi að það er
hreint út sagt vandræðalegt“ (28).
Síkin
Utan um þetta allt saman er svo rammi
eða stef sjálfrar siglingarinnar um síkin.
Strax í upphafi bókarinnar birtast tvær
raddir, í skáletri, sem ræða um siglingar
á síkjum, Feneyja eða Amsterdam. Þess-
ar raddir stinga svo reglulega upp koll-
inum, ræða frásögnina og framvindu
hennar, önnur gagnrýnir og kvartar yfir
gruggugu vatni, stefnuleysi, að bátnum