Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.09.2013, Blaðsíða 74

Tímarit Máls og menningar - 01.09.2013, Blaðsíða 74
74 TMM 2013 · 3 Arthúr Björgvin Bollason „… hve Íslands auðn er stór“ Hugleiðing um Dettifoss í ljóðum þriggja skálda Austurríski sálfræðingurinn Sigmund Freud nefnir í einu rita sinna þá undarlegu kennd sem vaknar hjá manneskju sem stendur á barmi hyldýpis og óttast að missa fótanna og hrapa niður í tómið. Á þessu andartaki, segir Freud, finnur manneskjan skyndilega fyrir nánast ómótstæðilegri löngun til að láta sig falla. Það er eins og óttinn við fallið snúist við, umbreytist í þrá eftir að hrapa og tortímast. Hvergi hef ég sjálfur fundið jafn sterkt fyrir þessari óræðu löngun og á barmi gljúfursins við Dettifoss. Þegar ég kom í fyrsta sinn að þessum vatns- mesta fossi Evrópu, þar sem hann steypist niður í gljúfur Jökulsár á Fjöllum, umlukinn víðáttumikilli og gróðarvana auðn, þar sem sést varla stingandi strá, og horfði á þennan ógnarlega vatnsflaum hrynja með dynkjum og drunum fram af þverhnípinu, fann ég sjálfur skyndilega fyrir löngun til að fleygja mér fram af og steypast með vatnsflekunum niður í tómið. Í grein sem Sigurður Nordal skrifaði á þriðja áratug síðustu aldar lýsir hann áhrifum fossins á ferðalanga sem vitja þessa ógnarkrafts í auðninni: Straumþungi árinnar er svo ógurlegur, bjargið svo þverhnípt, að vatnið þeytist fram af brúninni í óskaplegum flekum, sem springa og sundrast í fallinu, leysast sundur í vatnsstjörnur, sem þjóta í allar áttir og draga á eftir sér úðahala. Nafnið Dettifoss er valið af glöggri athugun. Nýir og nýir flekar detta, hver ofan á annan, hverfa ofan í mökkinn í gljúfrinu. Foss- inn fellur endalaust og breytir þó mynd á hverju augabragði. Hann seiðir augað til sín, – allt í einu finnst áhorfandanum bakkinn þjóta með hann út í geiminn með ógnar- hraða og grípur ósjálfrátt hendinni eftir einhverju að halda sér í. Og hugann sundlar eins og augað. Þessi vitlausi, tilgangslausi tryllingsleikur plægir sálina. Menn standa eins og frammi fyrir stóradómi. Vitið skilur ekki. Viljinn bognar. (Áfangar, bls. 73) Hér má beinlínis skilja orð Sigurðar á þann veg að hann sé að vísa til trúar- legrar reynslu: menn standa eins og frammi fyrir dómstóli, þar sem hið dýpsta í þeim sjálfum er vakið upp og knúið fram. Fossinn vekur í brjósti þess sem á hann horfir djúpa kennd, snertir ein- hvern kjarna, einhverja kviku sem leynist innst og dýpst í hverjum og einum. Seiðandi og tryllingslegur flaumurinn, þetta ógnvekjandi hamsleysi nátt- úrunnar, er ofvaxið mannlegum skilningi. „Vitið skilur ekki“.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.