Tímarit Máls og menningar - 01.09.2013, Blaðsíða 11

Vo fa H i t l e r s
TMM 2013 · 3 11
raunveruleikinn í skáldskap. Eftir fáeinar vikur fær þessi ímyndaða persóna
rödd í drögum að handriti Nordals að nýju leikriti. Nafn hennar kallast á við
skírnarnafn (Jó)nínu Tryggvadóttur en hún hefur verið búsett hinum megin
á hnettinum undanfarin þrjú ár, í myndlistarnámi í New York. Samkvæmt
fyrsta þætti verksins hefur Jóhanna Einars aftur á móti stundað nám við
listaakademíuna í Osló öll stríðsárin. Hún flutti sig um set yfir landamærin
til Svíþjóðar á liðnu vori. Þessa dagana stendur yfir sýning í Stokkhólmi með
málverkum hennar sem hafa vakið slíka athygli að fregnir um það eru farnar
berast alla leið til Íslands.12
12545
Í Kaupmannahöfn stendur yfir minningarathöfn um Kamban. Enn er óljóst
hvers vegna átti að handtaka hann á Hotel-Pension Bartoli fyrir sléttri viku.
Fjölmiðlar heima á Íslandi hafa farið varlega í getgátur um það efni, allir nema
Þjóðviljinn sem staðhæfði strax í fyrstu frétt: „Fullsannað er talið að hann
hafi haft samvinnu við Þjóðverja á hernámsárunum.“13 En jafnvel þar á bæ
eiga menn bágt með að skilja hvers vegna skotinu var hleypt af. Sögusagnir
herma að Kamban hafi veitt frelsisliðunum mótþróa, getgátur eru uppi um
að hann hafi stungið höndum í vasa, eins og þar leyndist skotvopn, en sam-
kvæmt vitnisburði Kristjáns Albertssonar fór skáldið að dæmi Skarphéðins
Njálssonar sem krosslagði hendurnar á brjósti þegar hann sá dauðann
koma.14 Sendiráðið hefur óskað eftir opinberum skýringum frá dönskum
stjórnvöldum en ekkert svar hefur borist. Aftur á móti stendur Skoghaum
landsdómari á fætur hér í dag, segir nokkur hlýleg orð um hinn látna og
lætur þess getið að Danmörk ætli „að reisa Kamban minnismerki“.15 Að svo
mæltu gerir hann krossmark yfir líkkistunni sem sveipuð er íslenskum fána.
Umhverfis hana eru blómakransar frá sendiráðinu, Íslendingafélaginu og
stúdentafélaginu í Höfn. Bekkurinn er þéttsetinn; fremst eru dóttirin Síbil
og ekkjan Agnete en að baki þeim má sjá andlit Jóns Krabbe, Tryggva Svein-
björnssonar, Sigfúsar Blöndal, prófessoranna Jóns Helgasonar og Eriks Arup
og hátt í sjötíu annarra Íslendinga og Dana. Og í auðu sæti á aftasta bekk
djarfar fyrir vofu Hitlers.
Tilvísanir
1 Um er að ræða slitrur úr handriti í smíðum sem ber vinnutitilinn Líkið í lestinni. Íslensk
bókmenntasaga 1945–1948.
2 Steinn Steinarr og Nína Tryggvadóttir. Tindátarnir. Ævintýri í myndum og ljóðum. Reykjavík:
Bókaútgáfan Oddi, 1943, án blaðsíðutals.
3 Ásgeir Guðmundsson. Berlínarblús. Íslenskir meðreiðarsveinar og fórnarlömb þýskra nasista. 2.
útgáfa. Reykjavík: Skrudda, 2009, s. 220. Kristján Albertsson. „Guðmundur Kamban“. Morgun-
blaðið 10. júlí 1945, s. 10. Nanna Rögnvaldsdóttir. Ævi mín og sagan sem ekki mátti segja.
Endurminningar Björns Sv. Björnssonar. Reykjavík: Iðunn, 1989, s. 166–67.
4 Axel Jónsson til Gunnars Gunnarssonar 10. maí 1945. Lbs. 100 NF (handritasafn Gunnars