Morgunblaðið - 14.05.2019, Blaðsíða 15

15
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 14. MAÍ 2019
Fuglsins fegurð Blessaður lómurinn er einstaklega fagur fugl og ævintýri líkast að sjá hann á flugi með sitt rauða framandi auga og langa háls. Lómurinn var valinn fugl ársins árið 2017.
Bogi Arason
Á Íslandi er áætlað
að nálægt 200-250
þúsund tonn af venju-
legu heimilissorpi
falli til á hverju ári
eða meira en hálft
tonn á hvern íbúa.
Sorpið er að mestu
urðað á Álfsnesi, á
Akureyri og við
Blönduós. Fáir vilja
hafa slíka urðunar-
staði í nágrenni við sig og að auki
fer mikið landrými undir þá. Uppi
eru hugmyndir um að sigla með
sorp héðan til Svíþjóðar til
brennslu í svokölluðum há-
tæknisorpbrennslustöðvum.
Urðun veldur
margháttaðri mengun
Ekki þarf að hafa mörg orð um
alla þá mengun sem stafar frá
sorpi sem urðað er um allar koppa-
grundir. Urðun sorps veldur
grunnvatnsmengun um langa
framtíð, eitrar jarðveg ásamt því
að valda loftmengun og almennum
sóðaskap í nágrenni við urðunar-
staðina. Evrópusambandið stefnir
að því að banna urðun sorps í
kringum árið 2030 og tekin hefur
verið stefna í mörgum löndum
Evrópu að brenna fremur sorpi en
að urða það. Alla jafna veldur
brennsla sorps mikilli loftmengun,
en aðferðir hafa verið stórbættar,
þar sem með bættri flokkun sorps,
margháttaðri síun reyks og ekki
síst með hærra hitastigi við bruna
er unnt að brenna sorpi án þess að
mengun sé veitt út í andrúmsloftið.
Hátæknisorpbrennslur
Annar kostur við slíkar hátækni-
brennslur er að með því móti er
sorpinu breytt í orku, bæði raforku
og hitaorku sem nýtist í stað þess
að urða það engum til gagns og
með tilheyrandi mengun. Í nýrri
hátæknisorpbrennslustöð á Ama-
ger í Kaupmannahöfn eru brennd
um 250.000 tonn af
sorpi á ári eða meira
en allt sorp sem til
fellur hér á landi. Í
brennslunni eru tveir
olíukyntir ofnar sem
brenna hvor um sig
25-35 tonn af sorpi á
1,5-2 klukkustundum.
Og til að sýna fram á
hversu mengunarlítil
stöðin er þá eru út-
veggir brennslunnar
útbúnir sem klifur-
veggir og af þakinu
liggja skíðabrekkur.
Það eru fjölmargir kostir við há-
tæknisorpbrennslustöðvar, t.d. fer
minna land til spillis, grunnvatn
mengast síður og sorpið er nýtt til
að framleiða orku. Rannsóknir
sýna að kolefnisspor frá brennslu í
háþróuðum sorpbrennslustöðum
eins og á Amager sé minna en af
sorpi sem hlaðið er upp í landfyll-
ingum. Þessar hátæknisorp-
brennslustöðvar skila mjög lítilli
loftmengun, langt innan þeirra
marka sem leyfileg eru.
Brennsla sorps er framtíðin
Árið 2016 voru starfræktar yfir
tvö þúsund WTE (Waste-to-
energy) sorpbrennslustöðvar í
heiminum. Margar þessara sorp-
brennslustöðva eru í Evrópu, t.d.
29 í Danmörku og 72 í Þýskalandi
svo eitthvað sé nefnt. Á Íslandi er
ein slík, sorpeyðingarstöðin Kalka
(áður Sorpeyðingarstöð Suður-
nesja), í Reykjanesbæ sem hefur
leyfi til sorpbrennslu. Stöðin getur
brennt allt að 12.300 tonn á ári og
er útbúin fullkomnum hreinsunar-
búnaði sem heldur mengun í lág-
marki. Orka er unnin úr sorpinu og
framleiðir stöðin 450 kw af raf-
magni sem er um helmingi meira
en stöðin þarfnast sjálf. Hitaveita
Suðurnesja á og rekur rafstöðina
og notar raforkuna út í dreifikerfi
sitt, en afgangsvarmaorkan er nýtt
til að hita upp hús og plön Kölku.
Í Bændablaðinu í maí í fyrra
birtist grein eftir Júlíus Sólnes,
verkfræðing og fyrrverandi um-
hverfisráðherra, og fleiri um bygg-
ingu fullkominnar sorpbrennslu-
stöðvar á Vestfjörðum. Hugmynd
þeirra var að stöðin yrði hátækni-
sorpbrennslustöð og byggð sam-
kvæmt ströngustu reglum Evrópu-
sambandsins líkt og þær stöðvar
sem nýlega hafa verið teknar í
notkun á Norðurlöndum, en þær
stöðvar nota háhitabrennslu (um
1.100 til 1.200°C) með fullkomnum
mengunarvarnarbúnaði, sem gerir
það að verkum að mengun er nán-
ast engin. Þeir félagar gerðu ráð
fyrir að þetta yrði 80.000 tonna
stöð sem myndi framleiða bæði
raforku og hitaorku og með til-
komu hennar færi raforkuþörf
Vestfirðinga um Vestfjarðalínu úr
150 Mw/klst. í u.þ.b. 15 Mw/klst. á
ári.
Hættum að vera sóðar
Það er ljóst að með vaxandi
kröfum í umhverfismálum verða
þjóðir heims að sjá sjálfar um að
eyða því sorpi sem til fellur innan-
lands og löngu tímabært að við Ís-
lendingar komum upp okkar eigin
sorpbrennslustöð sem byggð yrði
samkvæmt ýtrustu kröfum um
mengunarvarnir. Okkur er enginn
sómi að því að urða okkar úrgang
lítt flokkaðan öllu lengur, hvað þá
að flytja hann sjóleiðis til eyðingar
í öðrum löndum með tilheyrandi
útblæstri. Ef við viljum líta út fyrir
að vera umhverfissinnar, þá þarf
að sýna það í verki og taka ábyrgð
á eigin sorpi.
Tökum ábyrgð á sorpinu
Eftir Karl Gauta
Hjaltason »Urðun sorps veldur
grunnvatnsmengun
um langa framtíð, loft-
mengun og almennum
sóðaskap í nágrenni við
urðunarstaði.
Karl Gauti Hjaltason
Höfundur er þingmaður Miðflokksins
í Suðurkjördæmi.
kgauti@althingi.is
Ég vil trúa því af
kynnum mínum af
kaupmönnum og ráða-
mönnum matvöru-
verslana að þeir vilji al-
mennt selja viðskipta-
vinum sínum íslenskar
landbúnaðarvörur,
númer eitt, tvö og þrjú.
Stundum þegar maður
sér í fjölmiðlum viðtöl
við þá Andrés Magnús-
son, framkvæmdastjóra Samtaka
verslunar og þjónustu, og Ólaf
Stephensen, framkvæmdastjóra at-
vinnurekenda, þá finnst manni að
málflutningur þeirra sé af annarri
plánetu og þeir storki bæði bændum
og neytendum. Og þá ekki síður
mörgum kaupmanninum sem stolt-
astur er af íslenska kæliborðinu hjá
sér þar sem kjöt, mjólkurvörur og
grænmeti frá íslenska bóndanum er
aðalsmerki verslunarinar. Það er
áhugavert verkefni bænda að ná
meira sambandi við hinn almenna
kaupmann og verslunarstjóra held-
ur en trúa því að tvímenningarnir
fari með þeirra skoðanir. Það er líka
mikilvægt að leita að stefnu og skoð-
unum aðila vinnumarkaðarins ekk-
ert síður verkalýðshreyfingarinnar
og Neytendasamtakanna, en með
nýjum forystumönnum eru báðar
þessar stóru hreyfingar hliðhollari
landbúnaði en áður.
Nú bítur Andrés Magnússon
hausinn af skömminni með grein í
Morgunblaðinu 4. maí sl. Þar fellir
hann köld tár yfir því að hér muni
skorta lambahryggi í sumar. Hann
telur sér trú um að nú sé lag að flytja
inn lamb erlendis frá, bændur liggi
vel við höggi. En mér er reyndar
tjáð að það muni sleppa með hrygg-
ina og svo kemur ný
sláturtíð. Andrés sýnir
nokkra ósvífni í mál-
flutningi, eða finnst að
afurðastöðvar séu í
vondum málum, því
þessa stöðu vill hann
nota til að láta kné
fylgja kviði og fljúga
með lambahryggi frá
Nýja-Sjálandi til Ís-
lands.
Hvar er kolefnis-
sporið nú? Hvar er
Greta Thunberg,
snjalla stúlkan í Svíþjóð, sem berst
fyrir jörðina? Hvað myndu íslenskir
neytendur segja? En þeir telja al-
mennt að lambið okkar sé eitt það
sérstakasta við matvælalandið Ís-
land. Þeir myndu glaðir borða læri
og bógsteik þó svo að hryggi skorti í
eina viku. Svo verða bændur að gæta
þess að hafa alltaf nægt magn af
hryggjum fyrir innanlandsmarkað-
inn.
En bændur, gangið til samstarfs
við verslanir og kaupmenn um allt
land, ég spái að ykkur verði vel tek-
ið. Ekki veitir af ef niðurstaða Al-
þingis verður sú að hráa kjötið
komi? Það verður að selja það strax,
annars fer það á haugana á síðasta
söludegi. En það er öðruvísi með það
íslenska, á því er skilaréttur, það er
hægt að senda það heim í afurða-
stöðvarnar aftur.
Eftir Guðna
Ágústsson
Guðni Ágústsson
» Bændur, gangið til
samstarfs við versl-
anir og kaupmenn um
allt land, ég spái að
ykkur verði vel tekið.
Höfundur er fv. alþingismaður
og ráðherra.
Kaupmenn standa
almennt með ís-
lenskum bændum