Morgunblaðið - 14.05.2019, Blaðsíða 21

MINNINGAR 21
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 14. MAÍ 2019
✝ Elsa JónaTheódórs-
dóttir fæddist 20.
nóvember 1929 í
Byggðarhorni,
Sandvíkurhr., Árn.
Hún lést á
hjúkrunarheim-
ilinu Grund 3. maí
2019.
Foreldrar henn-
ar voru Margrét
Gissurardóttir
ljósmóðir, f. 6. júlí 1904 í
Byggðarhorni, d. 17. maí 1985,
og Theódór Jónsson, skipstjóri
í Boston, Mass. í Bandaríkj-
unum, f. 17. ágúst 1898 í
Holtsmúla, Landmannahr.,
Rang., d. 25. febrúar 1975.
Elsa Jóna giftist 7. apríl
1951 Lúðvík Hjaltasyni, skrif-
stofumanni og leikara, f. 11.
febrúar 1924, d. 7. júlí 1953.
Synir þeirra: Hjalti Garðar, f.
29. desember 1961, maki Þór-
mundur Bergsson. Börn: Berg-
ur, Einar og Ólöf Helga. Ein-
ar, f. 9. ágúst 1965, maki
Steinunn Helga Agnarsdóttir.
Börn: Guðbjörg Helga og Mar-
grét Elsa.
Elsa Jóna ólst upp í
Byggðarhorni og á Selfossi.
Hún lauk gagnfræðaprófi frá
Ingimarsskóla í Reykjavík.
Elsa Jóna útskrifaðist frá
Fóstruskóla Íslands 1958.
Hún starfaði sem fóstra í
Reykjavík um áratuga skeið; á
ýmsum leikskólum og dag-
heimilum 1960-1969, Efri-Hlíð
1969-1974, Austurborg 1974-
1978, forstöðukona Baróns-
borgar 1978-1979, eftirlits-
fóstra með gæsluvöllum
Reykjavíkur 1979-1981, og
1983-1985, forstöðukona Álfta-
borgar 1981-1983 og við um-
sjón með dagmæðrum á Dag-
vist barna í Reykjavík frá
1985 og til starfsloka árið
1999.
Útför Elsu Jónu fer fram
frá Dómkirkjunni í dag, 14.
maí 2019, athöfnin hefst
klukkan 15.
23. janúar 1951,
maki Ólafía Jóna
Eiríksdóttir. Börn:
Nína Kristbjörg,
Hugrún Elfa og
Valdís Eva. Theó-
dór, f. 23. janúar
1952, maki Elísa-
bet Jóhannsdóttir.
Börn: Lilja Huld,
Elsa, Anna Freyja
og Þóra Margrét.
Langömmubörn
Elsu Jónu eru níu talsins.
Elsa Jóna giftist 16. desem-
ber 1960 Einari Laxness, cand.
mag., sagnfræðingi, f. 9. ágúst
1931, d. 23. maí 2016. Börn
þeirra: Sigríður, f. 13. mars
1958, maki Paolo Turchi.
Börn: Ingibjörg Elsa og Jó-
hann. Halldór, f. 18. sept-
ember 1959, maki Kristin
Mckirdy. Börn: Stefán Einar
og Daníel Ronald. Margrét, f.
Þá er tengdamóðir mín öll.
Elsa var eiginlega bara ynd-
isleg manneskja eins og ég
þekkti hana. Góð við allt og
alla. Bar jafnan blak af mönn-
um og konum sem sættu gagn-
rýni minna líka í hversdags-
nöldrinu. Góð kona.
Við áttum það sameiginlegt
að vera „að austan“ – sem í
okkar tilviki er Suðurlandið.
Henni þótti vænt um Flóann,
Holtin, Selfoss, mýrar og flat-
lendi. Þar stóðum við saman.
Kannski synd að við skyldum
ekki slá saman í bústað „fyrir
austan fjall“ – hefði líklega
glatt hana mikið.
Við tókum stundum þá um-
ræðu og Elsa vildi alltaf hafa
hann lítinn, jafnvel bara með
köldu vatni og kertum. Það
var staðurinn frekar en kofinn
sem var málið.
Við vorum líka tengd á viss-
an hátt. Móðir Elsu var ljós-
móðir „fyrir austan fjall“ og
með góðar hendur. Hún tók á
móti a.m.k. hluta af systkinum
mínum á Selfossi – þó ekki
Ólöfu Helgu, því þá var Elsa
að eignast hann Hjalta. Þetta
var sama dag í janúar 1951.
En Elsa hafði líka góðar
hendur. Hún prjónaði, heklaði,
vann hluti í keramik, saumaði
og eldaði. Ég græddi mest á
því síðastnefnda. Hún var
snillingur í lambalæri á sunnu-
degi. Frábærlega brúnað, sósa
og meðlæti í ótal skálum – og
alltaf nóg til frammi. Það er
líka til vitnis um hversu góð og
örlát hún var að oft kom það
fyrir að hún eldaði margréttað
svo allir við borðið væru
ánægðir. Hún vildi hafa alla
góða og glaða. Ég áttaði mig
aldrei á því hvernig hún gat
haldið svona mörgum pottum á
lofti í einu.
Hún hafði dálæti á öllu er
sneri að heimili – ekki síst
heimilum annarra og þá eink-
um barna sinna. Hún bar ófáa
hlutina inn á heimilin; púða,
styttur, skálar, sokka, teppi,
rúmföt og dregla. Allt til að
gleðja. Stundum var þetta dá-
lítið yfirdrifið og reyndi á við-
takendur, sem vildu sjá um sín
heimili sjálf – en ... allt með
góðum hug. Þannig var Elsa.
Elsa og Einar Laxness
(tengdafaðir minn, sem er fall-
inn frá) héldu fallegt heimili,
voru örlát við börnin sín og
dugleg við barnabörnin. Eigin-
lega alveg óþreytandi þegar
kom að barnabörnunum og
einstaklega samhent í því.
Þau voru lestrarhestar og
fylgdust vel með þjóðmálum,
sóttu leikhús, tónleika og list-
sýningar af miklum móð.
Ferðuðust um landið og voru
góðir fulltrúar sinnar kyn-
slóðar.
Þeim fækkar sem geta gert
gott lambalæri. Þannig snýst
veröldin. Elsa fer nú á góðan
stað og tekur fram saumelsið
og góða skapið. Þá verður allt
í lagi.
Þórmundur Bergsson.
.Þetta er aldrei auðveld
grein að skrifa og í byrjun veit
maður ekki hvernig á að lýsa
öllum þeim tilfinningum og
minningum sem hellast yfir.
Þær eru svo margar að erfitt
er að velja úr. Fyrsta minn-
ingin mín er frá því ég var lík-
lega fjögurra ára í borðstof-
unni að borða grillaða samloku
og hlusta á ævintýri á plötu
sem Bessi Bjarnason les. Svo
voru líka margir dagar sem ég
sat við lestur á Andrésar
Andar-blöðum á bekknum í
eldhúsinu, gott ef ég lærði
ekki að lesa af þessum blöðum.
En helsta og kærasta minn-
ingin er líklega hvað þú varst
alltaf kát. Ég man ekki eftir
einu augnabliki þar sem þú
varst ekki með bros á vör
sama hvað á gekk, alltaf
varstu með opinn faðm tilbúin
að hugga ef eitthvað bjátaði á.
Og mikið þótti þér vænt um
börn, en enn þann dag í dag
hugsa ég „æ greyið litla“ þeg-
ar ég hitti lítil börn. Og alltaf
varstu að dunda þér, aldrei
sastu auðum höndum, ekki er
til það heimili í fjölskyldunni
sem ekki á útsaumaðan kodda,
bútateppi og leirmuni eftir
þig.
En helst er það hvað þú
varst sterk manneskja, varst
stoð og stytta fyrir okkur öll
og sjálfstæð manneskja. Aldr-
ei amaði neitt að, aldrei léstu í
ljós neinar áhyggjur, alltaf
hafði maður á tilfinningunni að
þetta myndi reddast.
Þakka þér fyrir allt, elsku
amma mín, þú munt ávallt lifa
með okkur vegna allra minn-
inganna. Guð geymi þig.
Vertu yfir og allt um kring
með eilífri blessun þinni,
sitji Guðs englar saman í hring,
sænginni yfir minni.
(Sigurður Jónsson frá Prest-
hólum)
Lilja Huld Theódórsdóttir.
Nú kveðjum við Elsu ömmu
okkar sem var órjúfanlegur
hluti af tilverunni alla tíð. Við
eigum bara ljúfar minningar
um hana ömmu. Heimili henn-
ar og afa í Stóragerðinu var
okkar annað heimili og stóð
okkur alltaf opið. Hvenær
dagsins sem var dró hún fram
kræsingar og lagði sig alla
fram um að okkur vanhagaði
ekki um neitt. Amma var líka
mjög örlát og gjafmild. Hún
hafði mjög gaman af því að
hafa okkur hjá sér og setti það
í algjöran forgang að taka á
móti okkur barnabörnunum og
passa þegar við vorum lítil.
Sem krakkar eyddum við mikl-
um tíma í Stóragerði, þá sát-
um við með henni úti í sól-
stofu, hlustuðum saman á
útvarpið á meðan hún prjón-
aði, en hún var afskaplega góð
í höndunum og var alla tíð
mjög iðin. Hún prjónaði, mál-
aði myndir, stundaði leirmótun
og svo las hún mikið og hafði
gaman af tónlist. Náttúran
skipaði einnig stóran sess hjá
henni og þótt hún væri komin
á efri ár hikaði hún ekki við að
sinna garðverkum og gefa
fuglunum. Eftirminnilegar eru
sumarbústaðaferðirnar í
Brekkuskóg sem við fórum
með þeim afa á hverju sumri.
Þar fórum við í göngutúra,
spiluðum og spjölluðum og
höfðum það voðalega gott.
Eftir að amma fór á Grund ári
eftir að afi lést var gott að vita
af henni í nánast næsta húsi
og var auðvelt að stökkva yfir
og fá sér kaffi með henni eða
sitja og spjalla. Amma var
alltaf mjög minnug á það sem
maður var að gera, hvort sem
það var vinna, ferðalög eða um
vini og vinkonur og hafði
áhuga á því öllu og var stolt af
því. Gott er að ylja sér við
minningar um samveru sem
við áttum með henni síðustu
ævidagana en þá sátum við
saman og hlustuðum á þátt í
útvarpinu, spjölluðum um allt
milli himins og jarðar, fórum
saman í kaffið og hún var al-
veg eins og hún átti að sér að
vera, brosmild og ljúf, og
stutt var í kímnina. Henni var
umhugað um að fjölskyldan
væri saman og undir það síð-
asta tók hún fram hversu gott
það væri að við systkinin og
frændsystkinin héldum hóp-
inn jafnvel þótt við byggjum
ekki öll í sama landi. Við
minnumst ömmu með mikilli
hlýju og þakklæti fyrir allt
það góða sem hún gerði fyrir
okkur og er söknuðurinn mik-
ill. Megi hún hvíla í friði.
Ingibjörg Elsa og Jóhann.
Tilgangur ferðar minnar
breyttist.
Ég var búin að búa mig
undir að kyssa hana ömmu
mína. Sitja hjá henni og horfa
á hana sofa margar klukku-
stundir undir sólskinsglugga.
Jafnvel sofna í stólnum við
hennar hlið. Fylgjast með
kringlóttu augunum hennar
opnast annað slagið.
Strjúka hennar hlýju og
viðkvæmu húð, dást að silf-
urhári hennar glansa í ljósi,
ljósi lífsins. Því amma mín
var lifandi manneskja. Lifði
lífinu í ást, í barmi fjölskyld-
unnar. Fagnandi öllu og
öllum.
Sterk lifandi nútímakona.
Kraftur lífsins í hjarta
hennar.
Tilgangur ferðar minnar
breyttist, nú er ég komin til
að hanga og láta tímann líða
og ég sé ömmu ekki neitt. Ég
skal minnast hennar, ég skal
minnast hennar í Kringlunni,
ég skal minnast hennar í
Austurveri, ég skal minnast
hennar í Sundhöllinni, ég skal
minnast hennar á Kjarvals-
stöðum. En hvergi er hún.
Jú, hún situr enn á litla
kollinum sínum inni í eldhúsi,
að súpa kaffi í smá bolla. Á
meðan kjötbollurnar steikjast
og kartöflurnar sjóða. Kveikt
er á litla útvarpinu við eld-
húsgluggann, klassísk músík,
Rás 2, eitthvað svo örugg og
óendanleg tilfinning að sitja á
bekknum undir eldhúsglugga
með bakið upp við hlýjan ofn-
inn. Örugg tilfinning að allt
þetta muni aldrei taka enda.
Þó að myrkur sé úti við götu,
myrkur undir glampandi
ljósastaur.
Amma mín er birtan, silfur
og stál, logandi björt. Ljósið
sem alltaf mun loga, hún
amma.
Elsa Theódórsdóttir.
Það er undarleg tilfinning
að amma sé látin. Hún var
mikill hluti af lífi mínu bæði í
æsku og þegar maður varð
fullorðinn. Það markar í raun
tímamót að hún og afi séu far-
in, það er erfitt að skilja ná-
kvæmlega hvernig en það er
engin leið að losa sig við þá til-
finningu að hlutir séu breyttir
og verði aldrei alveg eins og
þeir hafa verið. Það er ómögu-
legt að vita hvort breytingar
séu góðar eða slæmar fyrr en
eftir á og því er mikilvægt að
minnast þess góða sem maður
átti.
Það er erfitt að safna saman
öllum minningunum um ömmu
Elsu í gegnum þá þrjá áratugi
sem ég þekkti hana. Margar
góðar stundir koma í hugann;
að fara í bústað með henni og
afa, að fara í heimsókn í
lambalæri þar sem allir voru
samankomnir, að fá þau í
heimsókn á jólunum eða um
áramótin. Þó er mér alltaf
minnisstæðast að sitja rólegur
í bekknum hjá þeim þegar
maður var yngri. Amma var
eitthvað að stússa í eldhúsinu,
oftar en ekki að kokka ofan í
okkur bræðurna og frænd-
systkinin. Þá var svo notalegt
að spjalla við ömmu og afa um
líðandi stund. Það skipti líka
engu hvað var í gangi, hvort
manni leið illa eða vel, amma
gerði hlutina alltaf betri.
Amma var þolinmóð og góð og
ég man vart eftir því að hafa
nokkurn tímann heyrt hana
hækka róminn við okkur
krakkana þegar við vorum í
heimsókn. Hún var, líkt og afi,
geysilega stolt af barnabörn-
unum. Hún vildi okkur alltaf
vel og hvatti okkur áfram í
öllu því sem við tókum okkur
fyrir hendur.
Ég er ekki trúaður maður
en amma var það. Hluti af
uppeldi hennar og lífi var trú-
in. Það hefur auðvitað fylgt
eldri kynslóðum Íslands. Þó að
hún hafi nú alltaf vonað að við
krakkarnir yrðum trúuð var
hún heldur aldrei að neyða
okkur til neins, það var ekki í
hennar eðli gagnvart okkur
barnabörnunum. Með það í
huga er ég viss um að hún er
komin á þann betri stað sem
beið hennar, enda var hún
ekkert nema yndisleg móðir,
amma og langamma.
Bergur Þórmundsson.
Ég kynntist frú Elsu á ís-
lensku heimili í litlu þorpi í
Frakklandi þar sem ég var
heimagangur hjá góðvinum
mínum um langt árabil.
Þangað var henni kært að
koma í heimsókn ásamt seinni
eiginmanni sínum, Einari Lax-
ness sagnfræðingi, til sonar
síns Theódórs Lúðvíkssonar
og tengdadóttur, Elísabetar
Jóhannsdóttur. Á heimilinu
hitti hún ávallt fjórar sonar-
dætur sér til ánægju og ynd-
isauka. Þær töluðu allar góða
íslensku, þótt tvær þeirra
hefðu fæðst í fjarlægri álfu og
átt heima erlendis alla tíð.
Hún naut þess einnig að
spjalla við barnabarnabörnin,
og það kom henni skemmtilega
á óvart, þegar hún áttaði sig á
því að Máni litli Theo, á fjórða
ári, átti í engum vandræðum
með að skipta úr frönsku í ís-
lensku, ef honum virtist það
henta betur. Þetta gladdi lang-
ömmuna.
Sveitastúlkan frá Byggðar-
horni í Sandvíkurhreppi fædd-
ist í gömlum torfbæ afa síns
og ömmu. Faðir hennar, Theó-
dór Jónsson frá Holtsmúla í
Landsveit, fluttist alfarinn
vestur um haf hálfu ári áður.
Fulltíða stúlka heimsótti hún
föður sinn, þeim báðum til
mikillar ánægju.
Á uppvaxtarárunum hefur
Elsa eflaust tileinkað sér
tungutak móður sinnar, Mar-
grétar Gissurardóttur ljós-
móður, og afa síns og ömmu.
Auk þess sá móðir hennar til
þess að hún fengi sem barn og
unglingur eins góða skóla-
göngu og völ var á á fyrri
hluta síðustu aldar. Þann góða
grunn hefur hún nýtt sér vel
og ræktað.
Fyrri eiginmann sinn, Lúð-
vík Hjaltason leikara, missti
Elsa frá tveimur barnungum
drengjum. Með seinni manni
sínum, Einari Laxness, sem
féll frá fyrir þremur árum,
eignaðist hún fjögur börn, tvo
syni og tvær dætur. Börn
hennar lifa öll móður sína.
Hún lét ekki mikið yfir sér,
en það var eftirtektarvert
hvað hún hafði gott vald á
tungunni og vandaði málfar
sitt. Í þeim efnum voru þau
hjón samstiga, fyrrverandi
forseti Sögufélags og konan
hans. Auðlindin íslensk tunga
var þeim báðum dýrmæt. Nú á
dögum virðast allt of margir
hirða lítt um þessa auðlind,
væru jafnvel tilbúnir til að af-
sala sér henni, óvart eða af
sinnuleysi.
Mér er fengur í því að hafa
kynnst þeim hjónum og átt
þau að vinum. Blessuð sé
minning þeirra beggja. Börn-
um þeirra og fjölskyldum flyt
ég hlýjar kveðjur mínar.
Jakob Þ. Möller.
Elsa Jóna
Theódórsdóttir
Hryggðar hrærist
strengur
hröð er liðin vaka
ekki lifir lengur
ljós á þínum stjaka.
Skarð er fyrir skildi
skyggir veröldina
eftir harða hildi
horfin ertu vina.
Klukkur tímans tifa
telja ævistundir
ætíð lengi lifa
ljúfir vinafundir.
Drottinn veg þér vísi
vel þig ætíð geymi
ljósið bjart þér lýsi
leið í nýjum heimi.
Með þessu fallega ljóði Há-
Helga
Hafsteinsdóttir
✝ Helga Haf-steinsdóttir
fæddist 5. júlí 1967.
Hún lést 14. apríl
2019.
Útför Helgu fór
fram 2. maí 2019.
konar Aðalsteins-
sonar og nokkrum
orðum langar mig
að kveðja mæta
konu, Helgu Haf-
steinsdóttur. Kynni
okkar hófust þegar
börnin okkar, Haf-
dís hennar og Ingi
minn, fóru að
draga sig saman
fyrir nokkrum ár-
um. Ég vissi af
þessari töffaralegu konu með
stóru bláu augun og hrokknu
lokkana, hafði séð hana við störf
á Medullu en ekki kynnst henni
né hitt á öðrum vettvangi fyrr.
Eftir að Frosti Snær, ömmust-
rákurinn okkar, fæddist árið
2015 lágu leiðirnar oftar saman,
enda komnar með dásamlegt
sameiginlegt hlutverk, urðum
amma Sigga og amma Helga í
lífi lítils manns.
Í ársbyrjun 2017 dundi yfir
reiðarslag, þegar Helga greind-
ist með illvígt krabbamein og
fljótt varð ljóst að slagurinn við
það gæti orðið tvísýnn. Frá
upphafi var það samt alveg á
hreinu að þarna hafði krabbinn
hitt fyrir baráttujaxl, sem ekki
ætlaði sér að gefast upp fyrir
honum fyrr en í fulla hnefana,
hvað þá að láta hann trufla lífið
meira en nauðsyn krefði og
lagði hún galvösk upp í slaginn
og sagði illræmdum gestinum
stríð á hendur, vopnuð eðlis-
lægri bjartsýni og einstöku
lundarfari. Þrátt fyrir að horfur
yrðu tvísýnar og á móti blési,
hélt hún bjartsýninni og léttu
lundinni gegnum allt. Æðru-
leysið og jafnaðargeðið sem hún
sýndi alla þessa mánuði var
aðdáunarvert og lífsglaða bar-
áttukonan smitaði út frá sér já-
kvæðni og heilindum hvar sem
hún kom. Hún lét ekki lækna-
stúss og lyfjagjafir trufla sig
um of, tók hverjum degi fagn-
andi, var dugleg að ferðast,
naut lífsins eins og kostur var
og svo málaði hún, dásamlegar
myndir. Myndirnar hennar eru
litríkar og skemmtilegar, þær
endurspegla lífsbaráttuna, líð-
anina, baráttuna við krabbann,
en sýna jafnframt lífið og til-
veruna í öllum sínum lit-
brigðum. Allar hafa myndirnar
boðskap fram að færa, eru full-
ar af tjáningu og visku. Þó
skaparinn sem á penslinum hélt
sé farinn, lifa myndirnar og
halda áfram að gleðja og næra
sálir eigenda sinna um ókomin
ár.
Í veikindum Helgu kom
styrkur fjölskyldu hennar og
vina glögglega í ljós.
Dæturnar þrjár, tengdasyn-
irnir, systur hennar, móðir og
fyrrverandi eiginmaður stóðu
traust við bak hennar og síðustu
vikurnar sem hún lifði mynduðu
þau ásamt fleirum sterkt stuðn-
ingsnet sem hélt þétt utan um
hana til hinstu stundar.
„Amma Sigga, af hverju er
krabbameinið svona grimmt“
spurði ömmustrákurinn eftir að
hafa fært ömmu Helgu fallegt
blátt blóm í bláu kistuna sína.
Það er von að barnið spyrji og
við hin sem í kring stöndum og
fullorðin eigum að teljast spyrj-
um líka, en fátt virðist um svör.
Mín kæra „Helga amma“, þó
ekki lifi lengur ljós á þínum
stjaka, eins og segir í ljóðinu
hér á undan, þá mun minning
þín lifa með öllum sem þig
þekktu.
Takk fyrir samveruna.
Sigríður Sigurðardóttir.