Skessuhorn - 01.06.2016, Side 38

MIÐVIKUDAGUR 1. JÚNÍ 201638
Horft yfir liðið ár og litið til þess nýjaSjómannadagurinn
Viðar Björnsson fór fyrst á sjó-
inn frá Stykkishólmi árið 1960,
þá 16 ára gamall. Þegar tíðinda-
maður Skessuhorns hitti Viðar 56
árum síðar var hann enn á ný á leið
á sjóinn frá Stykkishólmi. Ólíku er
þó saman að jafna, því fyrsta ferð-
in var vísir að heilli starfsævi, en
nú fer Viðar bara í það sem hann
kallar sportveiðar, en hann stundar
strandveiðar við annan mann. „Það
var nú ekki endilega ætlunin að
enda á sjónum, en það var ekki svo
mikið um að vera. Ég hafði verið
í vegavinnu og ýmsu öðru eftir að
ég kláraði skyldunámið og stefndi
sjálfsagt á einhverja iðn. Það var
þó ekki svo hlaupið að því. Það var
reyndar heldur ekkert hlaupið að
því að komast á sjóinn, það var erf-
itt að fá pláss. Það var ekki svo mik-
ið um atvinnu þá, en það rýmkaðist
nú til um það síðar. Svo ílentist ég
í þessu og fór í Stýrimannaskólann
og lauk fiskimannaprófinu 1964.“
Prófuðum að vera bæði
á síld og með net
Viðar var ekki einn um það, ungur
maður á fyrri hluta sjöunda áratug-
arins, að sækja sér réttindi í Stýri-
mannaskólann. Þeir voru 80 í hans
útskriftarárgangi, en á þessum árum
voru bullandi síldveiðar og margir
sóttu í skólann. Þeir halda enn fé-
lagsskapinn, hittast einu sinni á ári,
þeir sem eftir eru, með mökum.
Viðar segir að sjómennskan hafi átt
ágætlega við sig og því hafi hann
ákveðið að sækja sér réttindin.
„Í upphafi vorum við daglega
á neta- og línuveiðum. Þetta var í
Stykkishólmi og ég var á Brimnesi,
35 tonna báti. Kaupfélagsfrystihús-
ið átti þrjá báta; Þórsnes, Straum-
nes og Brimnes og ég var á þeim
um hríð. Svo fór ég út í Grundar-
fjörð á síld á Runólfi, með Guð-
mundi Runólfssyni. Ég var svolítið
með kallinum þar til ég fór í skól-
ann. Það var mjög skemmtilegur
tími. Við fórum á síld, bæði vorsíld
og haustsíld, og vorum svo á net-
um. Við vorum mikið fyrir norðan,
en þetta var í lokin á síldarárunum.
Við vorum líka á vorsíldinni og þá
gerðum við eitt, við vorum bæði á
síld og með net. Við veiddum síld
annan daginn og á net hinn daginn.
Þetta gerðum við þessi tvö vor sem
ég var með honum. Þetta er svolít-
ið framúrstefnulegt og væri nú ekki
gert í dag. Það virkaði samt ágæt-
lega og því fylgdi smá peningur.
Einu sinni fengum við fulla lest af
síld og tókum svo 25 tonn af fiski á
dekkinu daginn eftir.“
Skipstjóri og útgerð
Þegar Viðar kom úr skólanum varð
hann stýrimaður á Þórsnesi, sem
hafði verið selt frá Kaupfélags-
frystihúsinu. Báturinn var gerð-
ur út frá Stykkishólmi, bæði á síld
og net. Þetta var 1964 og Viðar rétt
tvítugur. Þarna var hann næstu þrjú
árin.
„Árið 1967 byrja ég síðan sem
skipstjóri, þá með bát sem hét Björg
SU-9. Hann var keyptur frá Eski-
firði og gerður út frá Stykkishólmi.
Ég var bara einn vetur með hann,
en fór svo á aðra báta. Ég var skip-
stjóri í tvö, þrjú ár, á netum og línu
og fór svo á Akranes. Þar varð ég
stýrimaður á Jörundi II hjá Runólfi
Hallfreðssyni og við fórum á síld.
Við fórum bæði norður til Spits-
bergen, lengst norður í höfum, og
vorum svo í Noðursjónum. Þá var
síldin að hverfa og menn eltu hana
norðureftir.
Síldarárin voru ævintýri út af fyr-
ir sig og það sem maður lenti í þá
mun aldrei koma aftur. Eins og á
Siglufirði, á þessum árum, það sér
maður ekki aftur. Það var viss upp-
lifun og maður myndi alls ekki
vilja hafa misst af því. Bærinn var
smekkfullur og þetta var ævintýri
út í gegn, að koma með síldina á
þessum bátum og moka henni upp
í söltunina.
Þetta var viss stemning. Fjöldi
báta í landlegum á Siglufirði og
fjör, fyrir unga menn. Það fór eftir
veðri hve lengi við stoppuðum, það
gat oft verið nokkuð lengi. Þá voru
engin frí. Þú fórst ekkert heim yfir
sumarið, fórst á vertíð og varst bara
þar. Það var farið í endaðan maí,
byrjun júní, og ekkert komið aft-
ur fyrr en í september. Maður sá að
þetta var oft erfitt fyrir fjölskyldu-
menn, til dæmis þegar við vorum
norður í höfum á Jörundi. Þetta var
ævintýri fyrir okkur strákana, unga
og ógifta, að koma í hafnir þarna
úti, en verra fyrir fjölskyldumenn-
ina.“
Skelin í Breiðafirði
Eftir að hafa verið á Jörundi fór
Viðar í útgerð með bát sem hét
Arney, en hann var síðan seldur.
Árið 1975 byrjaði hann á hörpu-
diski á Breiðafirði og var í þeim í
rúman aldarfjórðung.
„Árið 1987 gekk ég inn í útgerð
með öðrum og við áttum bát sem
hét Ársæll. Þetta gekk mjög vel.
Við áttum þrjá báta með því nafni,
stækkuðum alltaf við okkur. Svo var
það selt og við hættum árið 2006.
Upp úr aldamótum fór að síga
undan í skelveiðunum og síðan
var þeim alveg hætt. Talið var að
það hefði komið sýking í hörpu-
diskstofninn í Breiðafirði og hann
drepist, en ekki hafi verið nógu
mikil nýliðun í honum. Vonandi er
þetta að lagast, því hafnar eru til-
raunaveiðar á haustin, tvö síðustu
haust. Þær lofa víst góðu, þannig
að eitthvað er þetta að rétta úr sér
og vonandi kemur þetta til með að
geta komið inn í veiðina aftur.
Skelin var rosalega fín búbót fyrir
bæinn og þetta var því mikill missir.
Þetta var á við að vera með skuttog-
ara og sjómenn voru með mjög fín-
ar tekjur. Þá var vinnutíminn góð-
ur, farið út sex á morgnana og byrj-
að að koma inn upp úr hádegi og
fram eftir degi. Þetta var bara dag-
vinna. Það er ekki oft sem sjómenn
fá að upplifa það, enda var ekkert
vandamál að fá menn í plássin. Við
vorum yfirleitt með sama mann-
skapinn, heimamenn úr Hólmin-
um.“
Ólympískar veiðar
Strandveiðar hafa nú verið heim-
ilaðar í nokkur ár og segir Viðar
að sumpart hafi þær breytt miklu.
Þeir sem eigi bát og lítinn kvóta
geti nýtt sér þær og það sé mjög
gott að einhver nýliðun geti orðið
í greininni. Ástandið á því sé ekki
mjög gott og erfitt og dýrt sé fyr-
ir unga menn að fara inn í kerfið.
Sjálfur rær Viðar við annan mann,
en segir litla alvöru í því. Hann
hefur þó áhyggjur af því að strand-
veiðarnar eru ólympískar, það er
að heimilt er að sækja á ákveðnum
dögum óháð veðri.
„Við erum tveir gamlingjar sem
förum bara þegar það er gott veð-
ur. Förum ekkert í hvernig veðri
sem er, maður þekkir þetta ágæt-
lega eftir öll þessi ár. Og þó mað-
ur hafi stundum verið að elta þá,
þá er það ekkert fyrir okkur að elt-
ast í. Kvótakerfið var að sumu leyti
mjög gott og það sem er slæmt
við strandveiðarnar er að þær eru
ólympískar veiðar. Það var stoppað
í hinu með kvótakerfinu og menn
vissu þá hvað þeir væru að sækja.
Strandveiðarnar eru kapphlaup og
menn eru að fara út í veðri sem
ekki er endilega skynsamlegt að
fara út í.“
Frjálsa framsalið slæmt
Viðar segir að frjálsa framsalið hafi
farið illa með kvótakerfið.
„Þá umturnaðist allt. Það trúðu
því fáir að kvótakerfið yrði lengi,
menn héldu að þetta yrði ekki nema
í nokkur ár og svo færi allt aftur í
svipað horf. Þeir sem voru hins veg-
ar klárir á því að þetta yrði til fram-
búðar unnu eftir því. Þeir sem vildu
ekki trúa því að svona yrði þetta
unnu sig því niður, á meðan aðr-
ir sönkuðu að sér. Og síðan kemur
frjálsa framsalið og það er þá sem
menn geta náð sér í sem mesta fjár-
muni til að kaupa og svo verður allt
vitlaust þegar þetta er orðinn svona
mikill peningur. Menn vilja kaupa
út og allir vilja fá sitt og fara út með
peninga og þá splundrast allt. Þetta
hefur komið sumum vel og öðrum
illa, en það er ekki gott þegar þetta
safnast á allt of fáar hendur.“
Fyrir okkur eru þetta
sportveiðar
Þrátt fyrir allt telur Viðar að fram-
tíðin sé björt fyrir sjómenn. Sjálf-
ur rær hann enn, líkt og áður segir,
við annan mann og virðist eiga erfitt
með að slíta sig alveg frá sjómennsk-
unni.
„Það er ekkert sem við höfum
út úr þessu, ef maður hugsaði það
þannig. Þetta er of lítið fyrir tvo
menn og bara sport. Svo fer mað-
ur að hætta þessu. En það er erfitt
að slíta sig frá þessu og það er erf-
itt annað en að vera með hugann við
þetta. Maður fylgist með og spyr um
aflabrögð. Maður er í því. Kannski
maður þyrfti bara að tileinka sér
eitthvað annað til að hafa hugann
við. Ég held að framtíðin sé björt, en
sjálfbær nýting er mikilvæg. Það er
mikið í Breiðafirðinum. Hann getur
verið gjöfull og er gjöfull.“
kóp
Maður fer nú að
hætta þessu
-Rætt við Viðar Björnsson um
síld- og skelveiðar og sitthvað fleira
Viðar Björnsson. Ljósm. Eyþór Ben.
Viðar á erfitt með að slíta sig frá sjónum, þar sem hann hefur starfað í yfir hálfa
öld. Hann fer á strandveiðar við annan mann, en segir að þær séu bara sport fyrir
þá. Ljósm. Eyþór Ben.
Runólfur með síld í lestinni og 25 tonn á dekkinu, en þar var sú nýbreytni höfð við
að veiða bæði síld og fisk í net.
Skelveiðiafli áður en vélvæðingin kom til, en þá var allt handhreinsað.