Skessuhorn - 01.06.2016, Qupperneq 46

MIÐVIKUDAGUR 1. JÚNÍ 201646
Horft yfir liðið ár og litið til þess nýjaSjómannadagurinn
Störf til sjós geta verið býsna fjöl-
breytileg og erilssöm. Í löngum túr-
um er einn maður um borð í stórum
skipum umfram aðra sem getur haft
úrslitaáhrif á almenna heilsu áhafnar-
innar. Þetta er náttúrlega kokkurinn.
Ef hann stendur ekki undir merkj-
um verða allir fúlir og samkomulag-
ið ómögulegt um borð. Jónas Björg-
vin Ólafsson matreiðslumaður er
kokkur um borð í Baldvini Njálssyni
GK-400 sem er í eigu útgerðarfyrir-
tækisins Nesfisks í Garðinum. Um
borð er 26 manna áhöfn og er starf
matreiðslumannsins býsna erilssamt.
Við ræddum við Jónas um störfin um
borð, uppvöxtinn, matreiðslustörf-
in í landi og hvernig það æxlaðist að
hann réði sig til sjós. Jónas er á sjó
annan hvern mánuð og nýtur þess að
eiga frí í landi á milli túra. En ekki
síst langaði okkur að vita hver gald-
urinn væri að gera karlana glaða og
atorkusama í gegnum matinn. En
fyrst að æsku og uppvexti Jónasar
sem er Borgarfirðingur.
Alla tíð áhugasamur um
pottana hjá mömmu
„Ég er uppalinn að Kleppjárnsreykj-
um í Reykholtsdal. Foreldrar mínir
eru Valgerður Jónasdóttur frá Sig-
nýjarstöðum í Hálsasveit og Ólaf-
ur Guðmundssonar úr Hafnarfirði.
„Pabbi kom ungur strákur í Borg-
arfjörðinn. Sex ára fór hann í sveit í
Kalmanstungu og eftir það að Gils-
bakka og var þar svo vinnumaður al-
veg til 26 ára aldurs. Við erum þrjú
systkinin. Elst er Ragnheiður Steina,
svo kem ég og yngst er Elín Erna.
Frá því ég man fyrst eftir mér var ég
mjög áhugasamur yfir pottunum hjá
mömmu. Hún er frábær í matseld-
inni og starfar sem matráður í grunn-
skóla og snemma var ég ákveðinn í
að verða kokkur. Það má eiginlega
segja að matreiðslan og sjómennskan
sé mér í blóð borin, því pabbi hefur
verið sjómaður meira og minna frá
því ég fæddist þótt hann hafi alltaf
búið í sveitinni. Föðurafi minn Guð-
mundur Þórðarson var svo yfirbryti
á glæsilegasta farþegaskipi þess tíma;
Gullfossi,“ segir Jónas.
Stjórnaði eldhúsi NLFÍ í
Hveragerði
Jónas Björgvin lét drauminn rætast.
„Í ársbyrjun 1994 byrjaði ég á samn-
ingi í matreiðslu. Fyrsta árið á Ömmu
Lú og svo fór ég yfir á Hótel Borg.
Ég útskrifaðist sem matreiðslumað-
ur 1998 frá Hótel- og matvælaskóla
Íslands. Ég hef svo unnið víða eftir
það. Til dæmis á Hótel Sögu, Cafe
Óperu, Á Næstu Grösum, sem var
grænmetisveitingastaður, og loks var
ég í sex ár yfirkokkur á Heilsustofn-
un Náttúrulækningafélags Íslands í
Hveragerði. Það var mjög skemmti-
leg áskorun að vinna á Heilsustofn-
uninni. Í eldhúsinu hjá mér störfuðu
um 20 manns. Þar var fiskur á boð-
stólnum tvisvar í viku og hina fimm
dagana var grænmetisfæði. Reynsla
mín síðan á Næstu grösum nýttist vel
í þessu starfi og hafði ég mjög gam-
an af því að prófa þetta. Ég átti einn-
ig og rak veisluþónustuna Fortuna á
Akranesi ásamt Hilmari Ólafssyni í
tæp tvö ár, en eftir að ég hætti þar fór
ég á Heilsustofnunina.“
Ákvörðun undir áhrifum
fjallaloftsins
Aðspurður segist Jónas aldrei hafa
verið spenntur fyrir störfum á sjó
og tilviljun hafi ráðið að þangað átti
leiðin eftir að liggja. „Ég hafði aldrei
verið spenntur fyrir sjónum og hélt
að það ætti alls ekki við mig, en ann-
að kom á daginn. Það var í lok júní
2010 að ég var í veiðiferð á Arnar-
vatnsheiði í góðra vina hópi. Einn
félaganna var Hjörtur Ingi Eiríksson
æskufélagi minn frá Reykholti. Hann
var þá vélstjóri á Hrafni GK-111 frá
Grindavík. Hann spurði hvort ég
væri ekki til í að koma með honum á
sjóinn ef kokksstaðan á Hrafni myndi
losna. Ég hélt að það væri nú lítið
mál enda vorum við örlítið kátir af
fjallaloftinu! Tveimur vikum seinna
hringdi hann svo í mig, en þá hafði
kokkurinn um borð hætt skyndilega
og plássið losnað.“
Fyrsti túrinn tók á
Jónas kvaðst vera maður orða sinna
og sótti því um starfið á Hrafni og
fékk plássið. „Fyrsti túrinn var helvíti
erfiður. Ég missti 10 prósent af lík-
amsþyngdinni enda gat ég lítið sem
ekkert borðað vegna sjóveiki. Það er
ekkert mjög spennandi að vera kokk-
ur á sjó og vera sjóveikur, en sem bet-
ur fer þá jafnaði það sig og ég var á
Hrafni í rúm tvö ár. En þá bauðst
mér vinna á Baldvini Njálssyni sem
mér þótti spennandi kostur og sló
til.“
Baldvin Nálsson GK 400 er í eigu
Nesfisks í Garðinum. „Við erum 26
í áhöfn á skipinu, en skipstjóri er
Þorsteinn Eyjólfsson óðalsbóndi frá
Þingnesi í Andakíl og einn af skips-
félögunum er svo pabbi. Þorsteinn
og pabbi hafa siglt saman síðan 1988,
fyrst á Ými sem var í eigu Stálskipa
í Hafnarfirði, en fóru svo á þetta
skip sem hét þá Rán og var einnig í
eigu Stálskipa. Síðar keypti Nesfisk-
ur Rán og breytti nafni þess í Bald-
vin Njálsson. Þeir kappar fylgdu með
í kaupunum ásamt fleiri öðlingum
úr áhöfninni og hefur það klárlega
aukið verðmæti togarans. Það má
til gamans geta að útgerðarstjórinn
hjá Nesfiski, Ingibergur Þorgeirs-
son, var í sveit sem ungur maður að
Oddsstöðum og Kistufelli í Lundar-
reykjadal og Haugum í Norðurárdal.
Við erum því nokkrir með borgfirska
tengingu hér um borð,“ segir Jónas.
Langar vaktir um borð
En að vinnu kokksins um borð í stóru
skipi. „Minn vinnudagur um borð
byrjar alltaf klukkan 7 og endar sirka
klukkan 21 á kvöldin. Á þessum tíma
sé ég um morgunmat, hádegismat,
miðdegiskaffi og kvöldmat. Heitu
máltíðirnar eru á glasi (vaktaskipt-
um), þannig að þá ræsi ég þá sem eru
í koju. Þeir borða, fara svo á vakt og
þá koma hinir af vakt í mat. Svo þarf
ég að undirbúa næturmat sem sam-
anstendur af afgöngum; skyri, brauði
og fleiru sem er á bostólnum yfir
nóttina. Það er í nógu að snúast og
stend ég einn kokkavaktina í mín-
um túr, en við erum tveir kokkarn-
ir á Baldvini sem skiptum með okk-
ur túrum.“
Haldið í hefðirnar
Jónas segir að venjulega séu túrarn-
ir á Baldvini 26 dagar. Því krefst það
talsverðs skipulags að kaupa inn fyr-
ir heilan mánuð og fyrir þetta marga.
En fyrir okkur landkrabbana er for-
vitnilegt að fræðast um hvernig mat-
seðillinn sé samsettur, hvort menn
séu íhaldssamir og slíkt. „Við fáum
greitt með okkur í matarpening 1.645
kr. fyrir hvern dag á sjó. Allt umfram
það verðum við að borga sjálfir og
því verð ég að passa vel að fara ekki
mikið framyfir þá upphæð. Það er
ýmis vara eins og mjólk sem er við-
kvæm í geymslu, en hún er yfirleitt
í góðu lagi þótt hún sé komin tvær
vikur framyfir því kælirinn er 0-2 C°.
Ávextir og grænmeti geymast einnig
mjög vel við þessar aðstæður.“
Sáu í gegnum
rjómablandið
Jónas segir að ýmsar hefðir tíðkist á
sjónum eins og annars staðar og við
sumum þeirra verði seint hróflað.
„Í hádeginu á laugardögum er allt-
af saltfiskur og grjónagrautur en sú
hefð er held ég á öllum togurum á
Íslandi. Annars eru alltaf tvær heit-
ar máltíðir á dag og í annað málið er
alltaf fiskur. Á sunnudögum er hafð-
ur fínni matur eins og t.d. lamba-
læri, þá er líka hafður ís eða desert
og gos, það kunna karlarnir vel að
meta. Í hverjum túr er yfirleitt ein-
hver sem á afmæli og þá fá menn oft
að velja sér köku og mat, en sjómenn
eru flestir miklir sælkerar og matar-
listin er góð. Síst af öllu vil ég lenda í
því að rjóminn og smjörið klárist hjá
mér, en smjör og rjómi er mjög vin-
sælt um borð. Einhvern tímann var
ég að spara rjómann við karlana svo
ég mjólkurblandaði rjómann sem fór
út á grautinn og skyrið hjá þeim á
morgnana. Þeir voru fljótir að fatta
það og fékk ég orð í eyra sem ekki
verða höfð eftir hér.“
Cherriosið út
um kýraugað
Kokkurinn segist reyna að hafa góð-
an heimilismat, en forðast allar unn-
ar kjötvörur. „Eldri kynslóðin er
meira fyrir mat eins og t.d. kjötsúpu
og saltkjöt meðan þeir yngri vilja fá
pizzu og hamborgara. Sjómenn eru
kröfuhörðustu „kúnnar“ sem hægt er
að hafa ef þannig má að orði kom-
ast. Það er regla um borð að menn
verða að borða það sem er í matinn
annars fá þeir ekki neitt. Þegar ég var
á Hrafni var ég eitt sinn með slátur í
matinn. Einum skipsfélaganum leist
ekkert á þennan þjóðlega mat og fór
að sturta Cheeriosi á diskinn sinn.
Ég varð snöggur til, skipaði honum
að rétta mér diskinn og lét diskinn
kúfaðan af Cheeriosi vaða út um kýr-
augað. Ég var líklega full fljótur upp,
en menn hlógu mikið af þessu og var
ég oft eftir það kallaður „Geðgóði
kokkurinn úr Borgarfirðinum.“ Eftir
þetta borðaði félaginn alltaf það sem
var á boðstólnum.“
Hjátrúin lifir
Menn eru margir hverjir hjátrúar-
fullir á sjónum. Ein hjátrúin er sú
að það boði brælu ef soðin eru svið.
„Ég hef látið á það reyna og ég held
Galdurinn að spara hvorki rjómann né smjörið í karlana
Spjallað við Jónas Björgvin kokk um borð í Baldvini Njálssyni
Jónas Björgvin Ólafsson og María Júlía Jónsdóttir ásamt Jónasi Darra syni þeirra, 13 mánaða.
Uppi í brú á Baldvini. F.v. Ólafur Guðmundsson, faðir Jónasar, Þorsteinn Eyjólfs-
son skipstjóri og Jónas Björgvin Ólafsson.
Baldvin Njálsson á siglingu í haugasjó. Ljósm. Hjörtur Ingi Eiríksson.
6. júní 2015 var stór dagur í lífi fjölskyldunnar. Þá létu þau María Júlía og Jónas
Björgvin pússa sig saman og skírðu Jónas Darra. Hér eru þau ásamt börnunum
sínum.