Skessuhorn - 30.05.2018, Síða 38

MIÐVIKUDAGUR 30. MAÍ 201838
Horft yfir liðið ár og litið til þess nýjaSjómannadagurinn
„Við byrjuðum tveir jafnaldrar á
síldarnót hjá pabba upp á 70% hlut,
fimmtán ára gamlir,“ segir Björn
Erlingur Jónasson, útgerðarmaður
og fyrrum skipstjóri í Ólafsvík, um
upphaf sjómennsku sinnar. Hann er
nú kominn í land og Magnús bróð-
ir hans tekinn við skipstjórn á Ólafi
Bjarnasyni SH-137, báti útgerð-
arinnar Valafells, sem Erlingur á
ásamt eiginkonu sinni Kristínu Vig-
fúsdóttur. „Magnús hafði áður verið
stýrimaður hjá mér og ég á í mesta
lagi eftir að leysa hann af en annars
er sjómennskunni lokið hjá mér. Við
höfum átt því láni að fagna hjá þess-
ari útgerð að hafa haft sama mann-
skapinn lengi. Það er helst að ein-
hverjar breytingar hafi verið síðustu
árin en það er þá bara vegna þess að
menn eru að hætta vegna aldurs. Til
dæmis hætti kokkurinn í vetur eftir
37 ár hjá okkur og vélstjórinn hætti
eftir 30 ár plús.“
Vantaði minni bát til að
komast inn í hólfin
Valafell var upphaflega stofnað af
Kirkjusandi hf. 1961 og keypti fyr-
irtækið 70 tonna trébát, sem hét
Valafell, en sá bátur hafði komið ný-
smíðaður frá Danmörku árið 1960.
„Við feðgar keyptum svo fyrirtækið
Valafell hf. 1969 af Kirkjusandi hf.
og gerðum síðan bátinn út. Pabbi
byrjaði útgerð um 1950 og keypti
þá bát, sem hét Erlingur, með föð-
ur sínum. Ég var skírður í höfuð-
ið á bátnum þótt Björnsnafnið hafi
verið á undan. Erlingsnafnið hef-
ur samt alltaf verið mitt aðalnafn og
margir í Ólafsvík skyldu ekkert í því
af hverju börnin mín voru Björns-
börn,“ segir Erlingur og hlær. Þeir
feðgar gerðu Valafellið út en seldu
það þegar þeir keyptu annan bát,
Ólaf Bekk frá Ólafsfirði og fékk
hann Valafellsnafnið. Bátarnir voru
gerðir út á net og troll. „Við pabbi
skiptumst á um að vera með bátinn.
Hann var á netunum en ég á troll-
inu. Seinna varð Viðar Björnsson
skipstjóri á Valafellinu. Þessi bátur
var hins vegar of stór til að komast
inn í hólfin sem sett voru fyrir veiðar
smærri báta og ég var orðinn frek-
ar leiður á að þurfa alltaf að vera á
trollinu utan hólfanna. Við fórum
því að líta í kringum okkur með að-
eins minni bát og fréttum þá af því
að 105 tonna stálbátur, sem væri í
smíðum á Akranesi, gæti verið fal-
ur. Við komum því inn í smíðasamn-
ing þessa báts undir lok smíðinn-
ar. Þetta var 1973 og báturinn fékk
nafnið Ólafur Bjarnason. Hann ger-
um við ennþá út, en 6. september í
haust verða 45 ár liðin frá því hann
fór á flot úr nýendursmíðaðri skipa-
lyftunni hjá Þ&E á Akranesi.“
Átti að heita Valafell II
Gamla Valafellið áttu þeir feðgar í
þrjú ár en þá var hann seldur til Dal-
víkur. Sá bátur fórst síðar við Drit-
vík árið 1987. Næstu þrjú árin átti
útgerðin svo Ólaf Bjarnason SH
og Valafell SH en þá var sá síðar-
nefndi seldur. „Við vorum búnir
að setja nafnið Valafell II á nýsmíð-
ina á Akranesi en svo datt mér í hug
nafnið Ólafur Bjarnason en það var
nafn móðurafa míns sem hafði ver-
ið að vinna við útgerðina hjá okkur
en dó úr krabbameini þarna stuttu
áður. Ég nefndi þetta við pabba
sem samþykkti það en tók fram að
ég yrði þá að hringja í Benedikt Er-
ling Guðmundsson, skipaverkfræð-
ing hjá Þ&E, áður hann myndi láta
setja nafnið á bátinn. Ég gerði það
og Benedikt var ánægður með þetta
og sagði að sér litist alltaf betur á
þau nöfn sem ekki hefðu annar eða
annað fyrir aftan. Þar með var það
frágengið.“ Ekki slæm ákvörðun
það hjá þeim feðgum og Benedikt
því báturinn hefur reynst afbragðs-
vel alla tíð og verið mikið happaskip.
„Ég tók svo við þessum báti nýjum
og það var aldeilis gott að taka við
alveg nýjum og glæsilegum báti. Við
sigldum honum heim og nokkrir
höfðingjar úr slippnum fylgdu okk-
ur eins og Hendrik Steinsson, Sól-
berg, Halli á Söndum og Jói Kalli.
Ég kynntist mörgum þarna í slippn-
um á Akranesi á þessum mánuðum
sem eftir voru af smíði bátsins. Það
var mjög gaman að kynnast þessum
mönnum og þar er auðvitað Þorgeir
Jósefsson eigandi skipasmíðastöðv-
arinnar minnisstæðastur en hann
fylgdist vel með öllu. Jósef sonur
hans var framkvæmdastjóri á þessum
tíma en var forfallaður vegna veik-
inda þennan tíma sem eftir var af
smíði bátsins. Síðan áttum við eftir
að hafa viðskipti við Þ&E í mörg ár
eftir þetta eða alltaf þegar báturinn
þurfti í slipp. Við fórum svo þangað
með bátinn löngu seinna til að láta
breyta skutnum á honum og þá var
Þorgeir Jósefsson yngri tekinn við.
Öll samskipti við þessa menn gengu
vel fyrir sig. Svo er Ingólfur kominn
þarna núna með Skagann hf. og það
er alltaf hugur í þeim að smíða fleiri
báta, sérstaklega eftir velheppnaðar
breytingar á Magnúsi SH. Þeir eru
búnir að hanna 29 metra langan bát
sem þeir sýndu mér teikningar af á
sjávarútvegssýningunni í Kópavogi
en þetta kostar yfir milljarð og mér
leist ekki á þessar tölur. Þeir hafa
nóg af hæfum mannskap þarna hjá
Skaganum ennþá til að smíða góða
báta.“
Skipalyftan hrundi með-
an smíðin stóð yfir
Á þeim tíma, sem verið var að smíða
Ólaf Bjarnason á Akranesi, varð
það óhapp að skipalyftan hjá Þ&E
hrundi niður þegar verið var að taka
Gissur hvíta SF-1 upp. Þetta var
mikið áfall fyrir fyrirtækið en end-
urbætur hófust strax. Ólafur Bjarna-
son SH var svo fyrsti báturinn sem
sjósettur var eftir að nýendurbætt
lyfta var tekin í gagnið. Í millitíðinni
hafði nokkrum bátum, sem lokuðust
inni í slippnum þegar lyftan hrundi,
verið hleypt niður í Krókalónið eftir
braut sem þangað var lögð. Bátarn-
ir þurftu svo að sigla meðfram norð-
urströnd Akraness inn að sundinu
milli skerjanna Valbaks og Brattas-
kers til að komast út á frían sjó.
Bættu saltfiskverkun við
Árið 1981 keyptu Erlingur og Krist-
ín útgerðina af Jónasi föður hans, en
hann fékk veiðarfæraversluna Net og
Vír sem þeir höfðu stofnað nokkrum
árum áður. „Faðir minn átti einnig
stóran hlut í Hraðfrystihúsi Ólafsvík-
ur.“ Kristín varð framkvæmdastjóri
útgerðarinnar og Erlingur stjórnaði á
sjónum. „Ég fór ungur í Stýrimanna-
skólann og var þar árin 1967-69 að-
eins sautján til nítján ára gamall. Við
Kristín vorum fyrir sunnan með elsta
soninn í tvo vetur meðan ég var í
Stýrimannaskólanum og lauk fiski-
mannaprófi þaðan.“ Í fyrstu var
Valafell ekki með neina fiskvinnslu
en var í viðskiptum við Hraðfrysti-
hús Ólafsvíkur. „Eftir að við hjón-
in keyptum útgerðina kom kvótinn
fljótlega á og þetta var barningur
um hvort við hefðum þetta af. Það
var ekki hægt að fá neinar viðbótar-
veiðiheimildir. Þá var það Ævar hjá
inn- og útflutningsfyrirtækinu Seifi
sem reddaði okkur um meiri afla-
heimildir og við fórum að flytja út
fisk í gámum. Okkur fannst við ekki
koma nógu vel út úr kvótaúthlutun-
inni. Svo var sóknarmarkið sett á um
tíma sem betra hefði verið að hefði
komið á strax. Við vorum tvö ár að
flytja fisk út í gámum til Englands
og það hjálpaði okkur til þess að við
gátum haldið bátnum. Við byggð-
um okkur hús fyrir saltfiskverkun,
sem nú hýsir niðursuðu Akraborg-
ar í Ólafsvík en það var ánægjulegt
að svona góð atvinnustarfsemi kæmi
þangað. Síðan færðum við okkur í
stærra húsnæði sem við erum í núna
og höfum alla tíð haldið okkur við
að verka flattann fisk í salt. Meiri-
hlutinn af þessu fer á Portúgal og
svo á Spán. Stöku sinnum seljum við
svo til Ítalíu og Grikklands. Þetta
eru þessi fjögur hefðbundnu salt-
fisklönd. Það eru um 35 manns að
vinna hjá fyrirtækinu í landi og á sjó.
Við erum með bátinn á netum og
snurvoð en sjö menn eru í áhöfn á
snurvoðinni og svo bætum við ein-
um við áhöfnina þegar farið er á
netin. Um tíma áttum við króka-
bát, sem hét Jói á Nesi, en svo náð-
um við að skipta kvótanum á hon-
um fyrir kvóta í stærra kerfinu er við
seldum hann.“
Höfum þetta
óbreytt áfram
Þau Kristín og Erlingur voru ung
þegar þau hófu sambúð „Ég var ekki
nema sautján ára þegar elsti sonur
okkar fæddist, það vantaði viku upp á
að ég væri 18 ára. Síðan bættust tvær
dætur við og nú eru barnabörnin níu
talsins. Þau eru öll búsett á höfuð-
borgarsvæðinu. Sonurinn Vigfús hef-
ur verið að selja fyrir okkur afurðir
en þeir eru þrír saman með útflutn-
ingsfyrirtæki og selja fyrir mörg sjáv-
arútvegsfyrirtæki.“ Erlingur segist
sjá fyrir sér að útgerðin og vinnslan
verði áfram með sama sniði. „Okkar
hugur stendur til þess meðan heilsa
endist. Við höfum verið svo heppin
með mannskap, bæði í landi og á sjó,
þetta fólk hefur allt hjálpað okkur í
þessu. Það gerist ekkert í svona fyr-
irtækjum nema mannskapurinn sé
góður, maður gerir ekki neitt einn,“
segir Björn Erlingur Jónasson út-
gerðarmaður og fyrrum skipstjóri í
Ólafsvík. hb
Björn Erlingur Jónasson í Ólafsvík
Fór í Stýrimannaskólann og varð faðir sautján ára gamall
Hjónin Erlingur og Kristín við bát sinn, Ólaf Bjarnason.
Björn Erlingur Jónasson útgerðarmaður og fyrrum skipstjóri.
Ólafur Bjarnason SH-137.
Erlingur og Kristín með börnum, tengdabörnum og barnabörnum.