Heimsmynd - 01.03.1990, Blaðsíða 31

ekki nærri alltaf fullt,“ segir Þorsteinn
Svörfuður, „Á gjörgæslu verður alltaf að
vera pláss fyrir einn í viðhót." Við göng-
um um deildina, alls staðar blasa við
tæki, öndunarvélar. blóðþrýstingsmælar,
sem mæla blóðþrýsting í kúrvu og með
tölum, leggir eru þræddir í slagæðar eða
litlu blóðrás, lyfja- og næringarvökva-
skammtarar með leiðslum um munn og
nef og nákvæmari en nokkrir dropatelj-
arar, súrefnismettunarmælar, þræddir
undir nögl á fingri, standar með tæki fyr-
ir þvagútskilnað og gagnsæja plastpoka.
Þrír sjúklingar hafa verið útskrifaðir í
morgun og aðrir eru væntanlegir síðdeg-
is. Eini sjúklingurinn, sem er á deildinni
þennan dag liggur sofandi eða meðvit-
undarlaus, tengdur við öll þessi apparöt
með leggjum, slöngum og þráðum,
minnir helst á millistykki í einhverju
meistaraverki pípulagningarmanns og
rafvirkja. En enn er þetta manneskja, lif-
andi hold og blóð, sem á sér sínar vænt-
ingar, tengist öðrum manneskjum til-
finningaböndum ástar og væntumþykju,
snar þáttur í lífi fjölskyldu. ættingja og
vina. Lífið blaktir á þræði. Vélar og tæki
hafa orðið að taka við mestallri líkams-
starfseminni. Fyrir daga tækninnar hefði
þessi sjúklingur dáið löngu áður en hing-
að er komið. Enn er það svo að í flestum
tilfellum hefur sjúk-
dómurinn sinn eðli-
lega og náttúrlega
framgang, sem lykt-
ar með bata ellegar
líffæri gefa sig, svo
að tækniundur
mannsins fá ekki við
ráðið og dauðinn
bindur enda á líf
þessa einstaklings.
En stundum standa
læknarnir frammi
fyrir erfiðu vali.
Tæknilega geta þeir
haldið líkamsstarf-
semi gangandi, en
hljóta að spyrja sjálfa sig „Til hvers?“
„Það er ekki oft, sem slík spurning kem-
ur upp,“ segir Þorsteinn Svörfuður,
„kannski svona tíu sinnum á ári. Oftast
blasir svarið við, en stundum er þetta
flókin og erfið ákvörðun, sem þó verður
ekki undan vikist.
Grundvallarspurningin í þessu starfi er
að við erum að leitast við að lækna fólk
fyrir það sjálft, en ekki fyrir okkur lækn-
ana eða ættingja sjúklingsins, þó að oft-
ast fari þetta saman. Við erum aðilar að
margs konar alþjóðlegum mannréttinda-
yfirlýsingum, sem ganga út frá frjálsum
vilja og ákvörðunarrétti einstaklingsins.
Þar á meðal er réttur sjúklings til að
velja sér lækni og velja eða hafna með-
ferð á grundvelli fullnægjandi upplýs-
inga. Mér finnst íslendingar yfirleitt
skilningsríkir hvað þetta snertir og sjald-
gæft að við lendum í aðstöðu eins og
mýmargar sögur eru til um frá Banda-
ríkjunum, þar sem ættingjar gera ágrein-
ing um meðferð og leita til dómstóla til
að skera úr. Kannski eru fjölskyldu-
tengslin hér öðruvísi, lífssýn okkar og
menntun önnur og viðhorf okkar til
dauðans frábrugðið: Við eigum auðveld-
ara með að sætta okkur við endalokin
fremur en skert líf. tilvist sem ekki færir
sjúklingnum eða umhverfi hans neina
ánægju eða lífsnautn.
Elér þurfum við yfirleitt ekki að taka
neinar skyndiákvarðanir um að hafna
meðferð, draga úr meðferð eða hætta
meðferð, eins og gerist þar sem fengist
er við slys eins og sköddun á heila eða
mænu. Af og til fáum við þó slysa- eða
sjúkdómstilfelli, sem ekki er gott að
segja um hvaða stefnu muni taka. Sjúkl-
ingurinn vaknar ekki til meðvitundar og
grunur er á um heilasköddun. Þá er
vendilega kannað hvort um heiladauða
er að ræða. Samkvæmt lögum margra
nágrannalanda er sjúklingurinn látinn
þegar svo er komið, enda þótt hægt sé
að halda uppi annarri líffærastarfsemi
með tæknilegum hætti, svo sem hjart-
slætti, öndun. nýrnastarfsemi, gefa nær-
ingu í æð og veita úrgangsefnum burt
gegnum pípur. Hér á landi vantar lög um
heiladauða: Maðurinn er í raun hættur
Sigurður Árnason krabbameinslæknir á leið í vitjun.
meinið hafði breiðst út, meðal annars í lifrina, þannig að
hvorki skurður né geislameðferð gat komið að gagni. „Ég
var svo heppin með mína rannsókn að mér var sagt ósköp
blátt áfram hvað væri hægt að gera og hvað ekki. Eg þekki
töluvert til þessa sjúkdóms, hann hefur verið ættlægur í
minni ætt, og ég er búin að sjá á bak mörgum mínum nán-
ustu úr honum. Ég þekki því
vel hvað meðferð getur verið
erfið og hafnaði henni þótt
hún stæði til boða. Hjúkrun-
arfræðingur á spítalanum
kynnti mér starfsemi Heima-
hlynningar og ég var strax
mjög hrifin af hugmyndinni
og ákvað að notfæra mér
þessa þjónustu þegar ég kæmi
heim. Raunar kynntist ég um-
hyggju þeirra strax á spítalan-
um því að heimför minni
seinkaði svolítið og þá var
strax haft samband við mig
þar. Eg er raunar svo heppin að búa við mjög góðar heim-
ilisaðstæður: allir íbúar hússins eru skyldir og tengdir og
tvær systurdætur mannsins míns hér uppi eru sjúkraþjálfar
og koma niður til mín á morgnana og láta mig gera æfing-
ar. Samt finnst mér það stórkostleg öryggistilfinning að
vita af þessu fólki í heimilishlynningunni, sem ber velferð
mína fyrir brjósti, heimsækir mig tvisvar í viku, tekur blóð-
þrýsting og púls og fylgist með lyfjagjöf. Auk þess er hringt
í mig þrisvar í viku, þau gerþekkja sjúkrasögu mína - sem
ég er sjálf raunar orðin hundleið á - og við spjöllum um
heima og geima eins og gamlir kunningjar. Þau sem ég er í
sambandi við. Lilja Þormar hjúkrunarfræðingur og Sigurð-
ur Árnason læknir, eru yndis-
legar manneskjur."
Eygló er ein heima á dag-
inn og er raunar óvön því að
hafa svo mikinn tíma „til að
snúast í kringum sjálfa mig,
því að áður var ég mjög virk í
starfi og áhugamálum utan
heimilis." Eiginmaður hennar
vinnur sem áður frameftir og
sinnir sínum áhugamálum á
kvöldin. „Og þannig vil ég
hafa það, halda öllu í sama
horfi og fyrr.“ Hún er sátt við
það að þessi sjúkdómur hafi
sinn gang og hefur raunar alltaf hálft í hvoru gert ráð fyrir
að til þessa kynni að koma hjá henni eins og ættingjum
hennar áður. Hún óskar ekki eftir vélrænni meðferð til að
lengja lífið. Eftir sína reynslu vill hún hvorki leggja það á
sig né aðstandendur.
Eygló Viktorsdóttlr telur heimilishlynninguna ómetanlegt skref fram á við
í meðferð krabbameinssjúklinga.
HEIMSMYND 31