Heimsmynd - 01.03.1990, Blaðsíða 64

fjárhagslegt sjálfstæði aðalatriðið og ég er sem listamaður háð
aðstoð sambýlismanns míns á því sviði, hef aldrei getað haft
þær tekjur að geta verið fjárhagslega örugg. Ég kann heldur
ekki að verðleggja vinnu mína, er alltaf að selja hana á lægra
verði en karlar í sama bransa. Kvenlegur veikleiki og óvissa
um eigið ágæti sjálfsagt. Mér var ekki innrætt það í uppeldinu
að það væri sjálfsagt að ég gæti hlutina, eins og gert er við
stráka. Það voru engar framakonur í minni fjölskyldu og ég
held að skorturinn á fyrirmyndum hamli okkur oft í því að
trúa á sjálfar okkur. Við veltum meira fyrir okkur eigin getu
en karlar, hugsum meira um það hvað felst í orðinu sjálfs-
traust. Þetta tengist því auðvitað líka að það er ætlast til þess
af okkur að við gegnum svo mörgum hlutverkum, séum kon-
ur, ástkonur, mæður, eiginkonur jafnframt starfinu.“
Hlín upplifir það oft að hún standi fyrir utan þann marg-
fræga reynsluheim kvenna þar sem hún er bamlaus: „Ég upp-
hfi mig stundum sem karlmann þegar ég lendi í boðum með
vinkonum mínum sem allar eiga börn. Það eru óralangar um-
ræður um tanntökur, barnaföt, magakveisur, dagheimili og
allt þetta sem tengist börnunum og ég sit fyrir utan og get ekki
tekið þátt. Ég er mjög sátt við mitt starf og veit að ég get lifað
hamingjusömu lífi án fjölskyldu, en samt velti ég því stundum
fyrir mér að ég sé í rauninni ekki fullkomin kona, að það
hljóti að vanta eitthvað mikið í líf mitt fyrst ég á engin börn.
Á hinn bóginn er ég svo öfunduð af frelsinu og nánast sama
hvað ég kvarta um við vinkonur mínar svarið er alltaf: „Hvað
ert þú að kvarta, þú sem getur leyft þér allt.“
Hlín finnst vera mikið rót á fólki í kringum hana, mikil upp-
lausn í samböndum fólks: „Þetta er allsherjarupplausn. Ein-
staklingshyggjan og peningavesenið kemst upp á milli fólks og
ég hef oft sagt við sambýlismann minn að það eina sem haldi
okkur saman séu skuldirnar. Hugmyndir um fjölskyldulíf,
heimilislíf og hjónaband eru á reiki. Gömlu munstrin full-
nægja ekki konum lengur, bæði vegna þess að þær eru orðnar
menntaðri og eins vegna þess að það hvílir á okkur pressa frá
þjóðfélaginu um að við eigum ekki að sætta okkur við að vera
bara húsmæður og mæður. Þessi kynjafanatík er komin út í
öfgar og ég er hrædd við kenningar kvenna um ágæti eigin
kyns. Við erum öll samsett og það sem kallast karllegir og
kvenlegir eiginleikar eru í raun ekkert kynbundnir. Ég leita
þess kvenlega og móðurlega í karlmönnum og veit að þeir
leita þess sterka og föðurlega í mér, en ef sagt er við fólk að
það hafi einhverja eiginleika sem farið er að telja séreign ann-
ars hvors kynsins verður það hrætt og finnst það vera sakað
um einhverja ónáttúru."
Hvar er ástin stödd í öllu þessu róti? „Ég held að það sé allt
of mikið gert úr ástinni, hún er sprengja sem kennir okkur að
kanna okkar ystu mörk, en hún endist ekki. Það er vináttan
EKKIMIAUm
VITSMUMVERUR
Steinunn Sigurðardóttir rithöfundur
venímyndin er ekki eins stöðluð og hún var,“ seg-
ir Steinunn Sigurðardóttir rithöfundur, „það eru
ekki eins ákveðnar línur í því hvernig konur eigi
að líta út og hugsa til þess að vera gjaldgengar.
Ólafía Hrönn Jónsdóttir og Björk Guðmunds-
dóttir eru góð dæmi um konur sem óhugsandi er
að hefðu orðið stjörnur fyrir tíu árum. Þær eru
eðlilegar og einlægar og gera ekki einu sinni til-
raun til að falla inn í gamla rammann. Við eigum
líka orðið fullt af konum sem tekið er mark á í
listum og stjórnmálum og ég held að þróunin sé í
þá átt að líta á konur sem vitsmunaverur, en ekki
bara fallega hluti. Það er þó ekki svo vel að feg-
urðin sé hætt að vera aðalsmerki kvenna númer eitt. Fallegar
konur fá meiri athygli og oft er verið að blanda líkamlegu út-
liti þeirra inn í umræðu um verk þeirra, eins og fegurð geri
konur að betri leikkonum eða rithöfundum til dæmis.“
Steinunn hefur sjálf orðið fyrir barðinu á þessari áráttu.
„Sætasta skáld á íslandi" var hún kölluð þegar fyrstu bækur
hennar komu út og margir héldu því fram að gagnrýnendur
tækju á henni mýkri höndum vegna þess að þeir væru skotnir í
henni: „Ég lít nú á þetta sem grín,“ segir hún hlæjandi, „þetta
er svona aukaabsúrdítet sem fylgir því að vera kona. En óneit-
anlega getur þetta orðið þreytandi. Ég hlakka eiginlega til að
verða gömul og virðuleg og utan við mörk þessa fegurðar-
staðals, þá fer fólk kannski að líta bækurnar mínar raunsærri
augum. Annars er ekki líklegt að ég verði nokkurn tíma
virðuleg,“ og Steinunn hlær þessum landsfræga hlátri sínum,
segir nauðsynlegt að horfa á þessi mál með ákveðnum húmor
annars sé hætt við því að gremjan og beiskjan nái yfirhönd-
inni: „Það sem hefur hent mig bara af því að ég er kona
mundi nægja mér til þess að vera öskuill til æviloka ef ég léti
það eftir mér að taka það inn á mig. Og ég nenni ekki að sóa
orku og tíma í bræði. Ég mundi heldur ekki vilja vera karl-
maður hvað sem í boði væri. Ég held að þeir séu í verri
kreppu en konur, viti ekkert hvar þeir eiga að standa eða
hverju þeir eiga að trúa.“
Steinunn var í sambúð í sex ár en hefur verið ein með dótt-
ur sína frá 1982 og er alfarið ósammála þeirri skoðun sem oft
heyrist að konur sem búa einar séu „á milli manna“ eins og
það er kallað, í sífelldri leit að nýrri bráð: „Það er alveg ótrú-
legt hvað fólk umgengst mann með mikilli varúð þegar maður
er einhleypur. Konur karlmanna sem maður er að ræða við í
samkvæmum líta mann tortryggnisauga og margir karlmenn
telja að kona sem ekki er lögvernduð eign einhvers karlmanns
hljóti að vera móttækileg fyrir nánast hvaða uppástungu sem
er. Að nokkur kona velji sér það hlutskipti að vera ein virðist
ekki hvarfla að neinum. Auðvitað er ástin stór hluti af lífinu.
En það er svo erfitt að samræma ritstörf þeim kröfum sem
gerðar eru til kvenna í sambúð. Allt heimilishald hvflir enn að
mestu leyti á konunni og ég hef ekki afgangs orku eða þolin-
mæði til að sjá til þess að einhver karlmaður eigi hreinar
skyrtur og sokka þegar honum hentar. Ég vil geta ræktað ást-
ina á þeim grundvelli að ég standi jafnfætis karlmanninum
andlega og fjárhagslega, að við getum mæst á miðri leið.“
Samkeppni og metingur milli hjóna og sambúðarfólks eru
algeng, segir Steinunn, og bætir því við að hún gæti ekki hugs-
að sér að vera í ástarsambandi við annan rithöfund: „Það
veldur alltaf einhverjum samanburði og spennu, en ég er núna
í sambandi við Þorstein Hauksson tónskáld og það er yndis-
64 HEIMSMYND