Dagblaðið Vísir - DV - 29.11.2019, Blaðsíða 58

58 FÓKUS 29. nóvember
EIGUM MARGA
LITI Á LAGER
Nánari upplýsingar á
mt.is og í s: 580 4500
HANNAÐ FYRIR
ÍSLENSKT VEÐURFAR
ÁLKLÆÐNINGAR
& UNDIRKERFI
Hvað er aðventa?
n Aðventukransar eru þýskur siður n Aðventa var áður jólafasta og ekki
mátti borða kjöt n Biðin eftir jólunum
V
ið kveikjum einu kerti á, er gjarnan
sungið á aðventunni, en á sunnu-
daginn næstkomandi er einmitt
fyrsti í aðventu. En hvað er aðvent-
an og hvers vegna tendrum við ljós á að-
ventukrönsum í tilefni hennar?
Aðventa, jólafasta
Aðventa var áður fyrr kölluð jólafasta. Hún
hefst fjórða sunnudag fyrir jóladag. Orðið
aðventa hefur verið notað á Íslandi allt frá
14. öld, en orðið kemur frá latneska orðinu
adventus sem merkir tilkoma, en fram eft-
ir öldum virðast Íslendingar heldur hafa
talað um jólaföstu.
Jólafasta kemur frá þeim kaþólska sið
að fasta síðustu vikur fyrir jól, en á öldum
áður neytti fólk ekki kjöts á föstunni. Jóla-
föstunnar er getið í hinni fornu lögbók Ís-
lendinga, Grágás, sem er talin hafa verið
skrifuð á 13. öld. Þar segir:
Jólaföstu eigum vér að halda. Vér skul-
um taka til annan dag viku að varna við
kjöti, þann er drottins dagar verða 3 á
millum og jóladags hins fyrsta. Þá skal
eigi eta kjöt á þeirri stundu, nema drottins
daga og messudaga lögtekna.
Latneska orðið adventus kemur frá
latnesku sögninni advenio eða „ég kem til“
og er aðventan því biðin eftir jólunum, eða
biðin eftir endurkomu Krists.
Aðventukransinn
Í Húsfreyjunni, tímariti Kvenfélagssam-
bands Íslands, birtist árið 1952 pistill eft-
ir Guðrúnu Sveinsdóttur þar sem hún lýsti
þeim þýska sið að tendra ljós á aðventu-
kransi.
„Sunnudagsmorgun í byrjun desem-
bermánaðar hafði Kate Schiller farið
snemma á fætur og út í skóg, og kom nú
heim með fangið fullt af furugreinum. Eftir
nokkra stund var hún búin að hnýta krans
og hengja hann með rauðum silkiböndum
upp í loftið. 4 kerti voru fest á kransinn. Nú
kynntist ég hinum fagra sið Þjóðverja, að
fagna jólunum um leið og jólafastan (að-
venta) hefst og hnýta aðventukrans. Fyrsta
sunnudaginn í jólaföstu, þegar rökkva tók
var kveikt á einu kerti á kransinum, næsta
sunnudag tveimur kertum, svo þremur,
og seinasta fjórum, eftir því hvort 3 eða 4
sunnudagar voru í jólaföstunni. Hin upp-
runalega hugsun, sem liggur til grundvall-
ar fyrir aðventuhelginni er sú, að þegar
fæðingarhátíð frelsarans er í nánd, eigi
söfnuðurinn að vera við búinn að veita
honum móttöku, eins og hann kæmi þá
að nýju til þess að úthella sínum andlega
krafti til þeirra, sem vilja veita honum mót-
töku. Þessa stund, á meðan kertin loga, eru
sungnir sálmar, leikið á hljóðfæri, lesnar
helgisagnir eða á einhvern hátt reynt að
gera þá stund helga og hátíðlega. Ef til vill
er aðeins setið í kyrrð og horft á ljósin loga.
Mér þótti þessi siður svo yndislegur, að
árum saman, þegar ég hef getað náð mér
í efni í aðventukrans, höfum við haldið að-
ventuhátíð á heimili mínu. Ég hef veitt því
eftirtekt, að aðventukransar hafa fengist
í blómabúðum í Reykjavík, en fáum mun
víst kunnugt um til hvers þeir eru ætlaðir.“
Svo virðist því sem aðventukransar hafi
byrjað að sjást á Íslandi um miðja síð-
ust öld og fljótlega notið mikilla vinsælda
hérlendis. Aðeins sex árum eftir að ofan-
greindur pistill birtist í Húsfreyjunni sagði
í Morgunblaðinu: „Í dag er fyrsti sunnu-
dagur í jólaföstu og þá er fyrsta jólaljósið.
Kveikt er á fyrsta kertinu í jólaföstu- eða
Aðventukransinum. Þessi skemmtilegi sið-
ur er að verða útbreiddur hér og er það
vel. Hann gefur fólkinu tækifæri til þess að
njóta jólaljósanna í ró og næði, löngu áður
en sjálft jólahaldið byrjar í algleymingi.“
Siðurinn, að tendra ljós á aðventukrans-
inum, er talinn eiga rætur sínar að rekja til
þess hve börnum þótti erfitt að bíða eftir
jólunum. Siðurinn hefur verið eignaður
þýskum presti, Johann Hinrich Wichern,
sem tók eftir óþolinmæði þeirra barna sem
hann var að kenna. Hann gerði því fyrsta
aðventukransinn árið 1839 til að auðvelda
börnunum biðina. Því mætti segja að að-
ventukransinn sé forveri jóladagatalanna
sem njóta mikilla vinsælda í dag.
Kertin fjögur á kransinum
Aðventukransinn er táknrænn. Sígrænt
grenið og hringurinn merkir eilíft líf en
einnig bera kertin hvert sitt nafn. Það fyrsta
er Spádómakertið sem minnir á fyrirheit
spámanna Gamla testamentisins sem
spáðu fyrir um komu Jesú Krists. Annað
kertið er Betlehemkertið eftir þorpinu sem
Jesús fæddist í. Þriðja kertið er Hirðakertið,
en fjárhirðar voru þeir fyrstu sem færð
voru tíðindin af fæðingu Jesú. Það síðasta
er svo Englakertið, en það voru englarnir
sem samkvæmt Nýja testamentinu færðu
heiminum fréttirnar um fæðingu frelsar-
ans.
Í dag er aðventan og aðventukransinn
tvímælalaust órjúfanlegur hluti jólahá-
tíðarinnar, þó svo að merkingin að baki
orðunum sé kannski önnur í dag, en þó
ekki það frábrugðin. Aðventan merkir
biðin eftir Kristi, eða biðin eftir jólunum.
Þótt trúarleg merking orðsins sé líklega
minni í nútíma málvitund þá tendrum við
á kertunum, einu á eftir öðru, og bíðum jól-
anna. Hins vegar virðist jólafastan gleymd-
ur siður, enda þætti mörgum Íslendingn-
um sárt að fórna ketinu í desember. n
Börnum þótti erfitt að bíða jólanna og því var að-
ventukransinn fundinn upp.
Erla Dóra
erladora@dv.is