Fréttablaðið - 31.10.2015, Blaðsíða 76

var hins vegar þar sem hann áttaði
sig á að hann væri mögulega að missa
af lífinu vegna tölvunotkunar sinnar.
„Það var miðnætursala á tölvuleik í BT
Smáralind þar sem ég vann. Þegar ég
horfði yfir hópinn þá brá mér. Þetta
voru karlmenn á aldrinum 20-40 ára,
allir með bauga, gráir og illa til fara. Þá
fór ég að velta fyrir mér hvort ég væri
svona líka, þetta hlyti að vera fíkn,“
segir hann.
Í framhaldinu ákvað hann að breyta
tölvunotkun sinni. Hann segir það
hafa verið erfitt til að byrja með. „Ég
fór að sjá lífið í nýju ljósi.“ Hann hætti
samt ekki að nota tölvur en gerði það
á annan hátt. Fyrst á eftir varð hann
þunglyndur. „Ég fór að hugsa hvað ég
hafði eytt lífi mínu í. Ég bjó hjá for-
eldrum mínum, var ekki í sambandi,
ómenntaður og átti ekki neitt, nema
tölvu.“
Hann ákvað að taka tölvuna úr
fyrsta sæti, fór aftur í nám og núna
ellefu árum síðar á hann allt annað líf.
„Nú er ég búinn að vera ellefu ár í sam-
búð. Á tvö börn með konunni minni
en hún átti tvö börn fyrir. Ég fór í nám
og er kennari í dag,“ segir Þorsteinn.
Hann segist þó alls ekki hættur að
nota tölvur en hann stýri notkuninni.
„Það kemur alveg fyrir að ég detti í
það að vera of mikið í tölvunni og þá
yfirleitt ef ég er undir miklu álagi. Það
gerðist til dæmis í sumar en ég átta
mig fljótt. En munurinn er sá að ég
veit að ég er tölvufíkill og er fljótur að
ná stjórn á því aftur,“ segir Þorsteinn.
Há sjálfsvígstíðni er meðal fólks sem glímir við tölvu- og netfíkn. Þetta segir Eyjólfur Örn Jóns-son sálfræðingur
sem hefur sérhæft sig í hjálpa þeim
sem glíma við erfiðleika vegna tölvu-
notkunar sem þeir ráða ekki við.
Hann segir vandamálin misjöfn en
þeir sem leiti til hans eigi það sam-
eiginlegt að tölvan stjórni lífi þeirra.
Mikill kvíði og einangrun
Flestir eigi það sameiginlegt að hafa
einangrast og þróað með sér mikinn
kvíða yfir því að takast á við lífið.
„Þessu fylgir yfirleitt mikil einangr-
un, kvíði, félagsfælni og vanlíðan.
Lífið einkennist af hræðslu við oft
hversdaglegustu hluti, fólk er búið
að einangra sig það lengi að hlutir
sem við göngum út frá að séu mjög
venjulegir eru mjög ógnvekjandi,“
segir Eyjólfur.
Samkvæmt nýjustu skilgrein-
ingum er þó ekki talað um þetta
sem tölvufíkn eða netfíkn þar sem
það hefur reynst vandasamt að
flokka þetta sem fíkn. „Af því þetta
passar ekki 100% við að vera fíkn,
þetta skarast á við svo margar aðrar
raskanir. Í dag er almennt talað um
ofnotkun netsins en ekki netfíkn
vegna þess að menn hafa átt erfitt
með að skilgreina vandann.“
Alltaf eitthvað að gerast
Hann segir stanslausa virkni vera
eitt af einkennum þessa. Það sé alltaf
eitthvað að gerast. Sumir séu fastir í
tölvuleikjum, aðrir í alls kyns spjalli
á netinu, aðrir eru fastir á klámsíðum
eða bara að vafra um netið svo eitt-
hvað sé nefnt. „Það er þessi mikla
virkni sem er einkennandi. Um leið
og fólk vaknar þá er farið í tölvuna
eða á eitthvert spjall. Það er alltaf
eitthvað að gerast.“
Hann segir fólk oft hætta að lifa
utan tölvunnar. „Þetta verður allt
lífið þeirra, þau lifa fyrir og í gegnum
þetta. Þessi miðill kemur í staðinn
fyrir daglegt líf og amstur. Þau missa
allan hvata og áhuga á að lifa utan
tölvunnar. Þú getur búið þér til
alter ego í tölvunni. Getur verið ein-
hver annar en þú ert í daglegu lífi og
það heillar marga. Sumir eru alltaf
að spjalla við fólk og standa í þeirri
trú að þeir eigi fullt af vinum en hafa
svo kannski aldrei hitt neitt af þessu
fólki.“
Missa út mikilvægan þroska
Eyjólfur segir þetta geta verið afar
snúið með börn og unglinga þar sem
þau hafi oft ekki áhuga á að fá hjálp
og telji ekki að um vandamál sé að
ræða. Þau geti líka misst út mikil-
vægan þroska vegna þessa og orðið
á eftir jafnöldrum sínum. Sjálfsvíg
eru algeng meðal fólks sem glímir
við þessi vandamál.
„Mjög algeng. Því yngri sem ein-
staklingurinn er þá eiga ákveðin
þroskavandamál sér stað. Það eru
meiri líkur á að einstaklingur geri
hluti sem hann hugsar ekki alla
leið. Þegar þessir einstaklingar fara
að gera sér grein fyrir því að þeir
eru ekki hluti af lífinu og ekki að ná
jafnöldrum sínum þá fyllast þeir oft
erfiðu þunglyndi og rosalega miklu
vonleysi. Það er mjög há sjálfsvígs-
tíðni í þessum hóp.“
Grípum of seint inn í
Hann segir mikilvægt að setja börn-
um mörk varðandi tölvunotkun og
að foreldrar séu vel inni í netnotkun
barna sinna. Yfirleitt leiti fólk hjálpar
þegar komið er í alltof mikið óefni.
„Við erum að grípa of seint inn í. Ég
er að hitta foreldra sem eru komnir
á þann stað að það er nauðsynlegt að
þeir segi upp nettengingunni sinni
tímabundið. Út á við virkar það stór-
kostlegta skrítið en er í raun afleiðing
þess að vandamálið er það slæmt og
erfitt að takast á við það. Lykilatriðið
er að vera innviklaður í líf barnanna
sinna, þekkja leikina og vita hvað er
Há sjálfsvígstíðni er meðal þeirra sem
eiga erfitt með að stjórna tölvu- og net-
notkun sinni. Sálfræðingur sem sérhæfir sig í
þessum málum segir mikilvægt að foreldrar
fylgist vel með tölvunotkun barna sinna.
Stjórnar tölvan eða síminn þínu lífi?
„Þegar ég prófaði að slökkva á tölv-
unni þá sá ég lífið í nýju ljósi,“ segir
Þorsteinn K. Jóhannsson sem glímt
hefur við tölvufíkn.
Þegar hann var 34 ára gamall sneri
hann blaðinu við og fór að stjórna
tölvunotkun sinni í stað þess að láta
hana stjórna sér. „Þá bjó ég hjá for-
eldrum mínum, var stórskuldugur,
ómenntaður og átti ekkert nema geð-
veika tölvu.“ Hann segir fíknina hafa
ágerst hjá sér með árunum en í raun
hafi það legið fyrir strax þegar hann
byrjaði að leika sér í tölvum að þetta
yrði vandamál. „Það var þannig strax
hjá mér að ekkert annað komst að.“
Þegar hann var 34 ára var hann yfir
tölvuleikjadeild BT verslunarinnar og
taldi sig vera í draumastarfinu. Það
Lífið gjörbreyttist eftir að hann tók á tölvufíkninni
Líf Þorsteins tók allt aðra stefnu eftir að
hann tók tölvuna úr fyrsta sæti.
l Notar þú tölvuna hömlulaust?
l Lendir þú ítrekað í því að vera
lengur í tölvunni en þú ætlaðir?
l Pirrast þú auðveldlega ef
einhver truflar þig í
tölvunni?
l Lendir þú í því að
heimilisstörf sitja
á hakanum vegna
tölvunotkunar?
l Þarftu stundum að vinna
lengur vegna þess að þú hefur
ekki náð að klára verkefni í
vinnunni?
l Hefur tölvunotkun þín
neikvæð áhrif á félagslíf
þitt?
l Ertu að vanrækja fjöl-
skyldumeðlimi og
vini?
l Hefur þú á tilfinn-
ingunni að enginn
í raunverulega lífi
þínu, jafnvel maki,
skilji þig eins vel
og netvinir þínir?
l Fer makinn
í taugarnar
á þér með
nöldri vegna
tölvunnar eða
snjallsímans?
l Hagræðir þú
sannleikanum
um tölvunotkun
gagnvart fjölskyldu,
maka, vinum eða
vinnufélögum?
l Notar þú internetið
við stressi, leiða, eða til
að fullnægja kynþörf
eða spennu?
l Hefur þú reynt
að minnka tölvu-
notkunina án árangurs?
l Er tölvunotkunin farin
að taka tíma frá svefni?
l Finnur þú fyrir
gremju eða reiði
þegar einhver
fer að skipta
sér af tölvu-
notkun þinni og
ætlar jafnvel að
setja einhverjar
heftandi reglur?
l Er fyrsta verk-
efni þitt þegar þú
kemur heim að fara í
tölvuna?
l Finnur þú fyrir óróleika
ef þú kemst ekki í tölvuna eða
snjallsímann?
l Hefur tölvan haft neikvæð áhrif á
samskipti þín við maka?
l Hefur þú einhvern tíma tekið
tölvuna fram yfir fjölskyldu,
maka, vini, skóla, vinnu eða
önnur áhugamál?
Þessu fylgir
yfirleitt mikil
einangrun,
kvíði, félags-
fælni og
vanlíðan.
ég fór að hugsa hvað
ég hafði eytt lífi mínu í.
ég bjó hjá foreldrum
mínum, var ekki í
sambandi, ómenntaður
og átti ekki neitt,
nema tölvu.
Viktoría
Hermannsdóttir
viktoria@frettabladid.is
Fleiriglímaviðnetfíkn
að gerast, fylgjast með hvað þau eru
að gera í tölvunni.“
Eyjólfur byrjaði að vinna að þess-
um málum árið 2005 og segir vand-
ann hafa vaxið mikið síðan þá. „Þá
var þetta einn og einn. Þetta verður
stærra og stærra vandamál með
hverju árinu sem líður og tengist inn
í vandamál margra.“ Hann segir vin-
sæla kenningu innan fræðaheimsins
núna að um sé að ræða svokall-
að annars stigs vandamál. „Þetta
er þá ekki frumvandamál heldur
byggir þetta á einstaklingi sem er
með vandamál fyrir, er einmana,
kvíðinn, þunglyndur eða að glímir
við eitthvert vandamál. Svo verður
þetta innan stórra gæsalappa hans
bjargráð til þess að díla við það en
það gerir svo vandann miklu miklu
verri.“
Erfitt að skilgreina
Hann segir vandamálið líka vera
flókið því að það sé allt á internetinu.
„Það eru allir að nota netið, þegar við
erum að nota netið líður okkur eins
og við séum að gera eðlilega hluti.“
Eyjólfur segir erfitt að skilgreina
nákvæmlega hvenær um vandamál
sé að ræða. „Bandarísku viðmiðin
miðast við að ef þú ert einhvern til-
tekinn tíma á netinu sé það vanda-
mál. En við reynum frekar að skoða
hér hvort þetta sé að hafa áhrif á
lífið. Þegar þú ert farinn að minnka
samskipti fyrir utan tölvuna, skipta
hlutum út fyrir tölvuna eða símann,
þá þarf að stoppa og grípa inn í.“
3 1 . o k t ó b e r 2 0 1 5 L A U G A r D A G U r40 h e L G i n ∙ F r É t t A b L A ð i ð