Fréttablaðið - 31.10.2015, Blaðsíða 108

Hugmyndin um Hallo-ween fór að berast til landsins upp úr 1980, og má rekja til kvikmyndar Johns Carpenter, Hallo-ween, sem kom hingað í
bíóhús 1982. Svo virðist sem Íslend-
ingar hafi átt erfitt með að finna hug-
myndinni stað í íslenskri menningu,
en algengt var allan 9. áratuginn
að Halloween væri þýtt sem ösku-
dagur, þótt um tvær mismunandi
hátíðir væri að ræða. Samhliða þessu
breytist íslenska öskudagshefðin. Að
hengja öskupoka aftan á óafvitandi
fólk víkur fyrir því að safna nammi í
búðum,“ segir Andrea Björk Andrés-
dóttir sagnfræðingur. Hún segir ösku-
dagshefðina hafa þó tíðkast á Akur-
eyri um árabil. „En þegar akureyrska
hefðin fór að dreifast um landið
fór hún að líkjast hinni bandarísku
hrekkjavöku. Hrekkjavaka fór þann-
ig að stinga upp kollinum í íslenskri
menningu nokkru áður en hún var
viðurkennd sem sérstök hátíð.“
Orðið hrekkjavaka birtist fyrst í
fjölmiðlum 1985. „En nær ekki fót-
festu fyrr en upp úr ’90. Þá er fólk
farið að greina milli hátíðanna, og
má segja að þá hafi hrekkjavakan
fyrst farið að ryðja sér til rúms innan
íslenskrar menningar. Allan 10. ára-
tuginn bar mest á að fullorðið fólk
tileinkaði sér siðinn, en ég efast ekki
um að börn eigi eftir að eigna sér
hann í meira mæli. Alltént vann ég
í Austurbæjarskóla fyrir nokkrum
árum og þá héldum við Halloween-
ball,“ útskýrir Andrea, sem sér ekk-
ert því til fyrirstöðu að hrekkjavaka
sé komin til að vera.
„Íslendinga hefur eiginlega skort
búningahefðir – fyrrnefnd hefð
Akureyrarbúa kom fyrst til landsins
með dönskum kaupmönnum um
aldamótin 1900, og lá svo í dvala um
mestallt land þangað til upp úr 1980.
Mér finnst persónulega mjög gaman
að klæða mig í búninga, og
tel að öllum sé hollt að
leyfa sér slíkt a.m.k.
einu sinni á ári.“
En af hverju eru
sumir óánægðir með að þessi hefð sé
komin til Íslands?
„Ætli þeim finnist ekki kjánalegt
að apa upp neysluhefð frá Bandaríkj-
unum, og kaupa allt draslið sem þeir
senda okkur í massavís? Ég hef heyrt
það að við eigum okkar öskudag og
þurfum ekkert meira, en raunar er
öskudagshefðin ekki gömul. Hefðina
sem hún yfirtók hins vegar – ösku-
pokahefðina – má finna í heimildum
aftur á 17. öld, og er hún séríslensk.
Þannig að ef ég fengi að ráða myndi
ég endurvekja öskupokahefðina á
öskudag, og færa allt búningastand á
hrekkjavöku, gera hana okkar eigin.“
Ég er mikil talskona grímu-búninga- og þemapartía. Það er svo hressandi að fara í búning á
fullorðinsaldri. Nornir, vampírur og
uppvakningar eru ágætis mótvægi við
bleikar prinsessur og þannig,“ segir
Margrét Erla Maack, fjölmiðlakona
og magadansmær. Margrét kynntist
hrekkjavöku þegar hún lærði ensku í
háskólanum. „Það var haldið grímu-
búningapartí og ég lagði mig alla fram
og var Bloody Mary í miðaldafatnaði
og keypti hvítar linsur og eitthvað. Sú
sem vann keppnina um besta búning-
inn var í gömlum Bangsímonbúningi,
aðkeyptum. Sú sem kveikti í mér
endanlega með Halloween er goth- og
búningadrottningin Kitty von Some-
time. Hún hélt mörg góð Halloween-
partí og kenndi okkur mörgum að
gerviblóð væri stórkostlegt.“
Margrét segir hrekkjavöku vera
að ryðja sér til rúms á Íslandi. „Ein-
hverjir eru á móti þessu og finnst
þetta amerískt ógeð. Þeir þurfa ekki
að taka þátt.“
Aðspurð segist Margrét nota hvert
tækifæri til að klæða sig í búning. „Ég
vinn í sirkus og er magadansmær. Þrí-
tugsafmælið mitt var brúðkaupsbún-
ingapartí. Ég stend fyrir árlegu Euro-
vision-partíi þar sem allir klæða sig í
búning sem fólk tekur mjög alvar-
lega, svo ég er ekki sú eina.“
Hver er skemmtilegasta hefðin sem
fylgir Halloween?
„Ekki kannski hefð, en ég hef rosa-
lega gaman af grínveitingum. Rauður
matarlitur breytir öllu í blóð og þurrís
gerir allt geggjað. Svo mæli ég með
Halloween-myndböndunum
hjá Todd’s Kitchen á You-
Tube.“
Í ár leggur Margrét
metnað í búninginn eins
o g á ð u r .
„Aðalmálið
er hálfi
lítrinn af
gerviblóðinu sem ég keypti mér fyrir
fimm árum, frábær kaup og nóg til.
Annaðhvort endur nýti ég nautabana-
búninginn minn, sem er heima-
tilbúinn, eða tek eitthvert blóðtvist
á einhverja týpu. Það er líka fyndið
að taka þetta „grín sluttytwist“ á
eitthvað sem er ekki búið að
gera áður. Einn vinur minn var
að tala um að vera Slutty Logi
Bergmann, sem er virkilega
góð hugmynd. Ég held að
svona yfir það heila sé meira
töff að vera í heimatilbúnum
búningi en keyptum.“
Margréti Erlu Maack finnst góð hugmynd að vera Slutty Logi Bergmann.
fréttaBLaðið/anton Brink
Gerviblóð er stórkostleGt
Graskeraskurður
Hrekkjavaka
tryllir Islendinga
Hrekkjavakan verður sífellt meira áberandi
hér á landi. Blaðamaður náði tali af íslenskum
stelpum með búningablæti, kennir graskera-
skurð og ræðir við sagnfræðing um hefðina.
baneitrað að taka siG of alvarleGa
Halloween er snilld af mörgum ástæðum, sums staðar er kvöldið tileinkað því að muna
eftir föllnum ástvinum, sem mér
finnst fallegt. Annars staðar snýst
dagurinn um að halda partí þar sem
fólk fær tækifæri til að bregða sér
úr hversdagsklæðunum. Ég held að
allir hafi gott af því að fara í búning
og fríka smá út við og við, það er
baneitrað að taka sig of alvarlega.“
Sunna kynntist hrekkjavöku þegar
hún átti heima í Bretlandi sem barn.
„Þar var Halloween haldið hátíðlegt,
ég hélt reyndar upp á það í Dublin
þar sem afi minn og amma bjuggu
og fór út að „trick or treat-a“ seint
um kvöldið í fylgd mömmu, eins og í
bíómynd. Þegar við vorum búnar að
banka á dyr og trufla nokkrar fúlar
fjölskyldur í kvöldtjillinu komumst
við að því að í Dublin er venja að
banka upp á og söngla fyrir nammi á
daginn, ekki á kvöldin eins og í amer-
ískum bíómyndum og gáfumst upp,“
segir Sunna og hlær. Hún segist hafa
orðið vör við Halloween-fagnaðarlæti
á Íslandi síðan hún var unglingur.
Öskudagur er ekki nóg
„Ég held að það
sé komið til að vera.
Fólk vill oft meina að við
eigum öskudag og það sé nóg en mér
finnst hefðirnar nógu ólíkar til þess að
halda þeim aðskildum, það skemmti-
legasta við Halloween-búningalætin
er hvað það er mikið drauga- og hryll-
ingsþema.“
Sunna segist enn, á fullorðinsárum,
fara í fleiri búningapartí en margir,
bæði í vinnu og með vinum.
„Þegar ég var yngri greip ég
hvert tækifæri til þess að
klæða mig í búning og lenti
nokkrum sinnum í því að vera eina
manneskjan í partíinu sem mætti í
gervi. Þessa dagana passa ég mig að
vera viss um að ég sé að fara á stað þar
sem fleiri verða í búningum.“
Hún segist þó hætt að banka upp
á hjá fólki og ,,trick or treat-a“. „Ég er
kannski full gömul til að söngla fyrir
nammi og drekk ekki, en ég næ alltaf
að þefa uppi gott Halloween-partí
og finna mér þannig tilefni til að
fara í einhvern brjálaðan búning.“
Graskerið þarf helst
að vera frekar stórt.
1 Fræin eru hreinsuð úr.
2Sniðugast er að teikna mynd á
pappír og pota með
títuprjóni í gegnum
myndina á graskerið.
3 Þá er skorið eftir myndinni með
beittum hníf.
4 Grasker
geta
verið
þykk og erfitt að
skera í þau svo ekki er
sniðugt að ung börn
geri þetta nema undir
leiðsögn foreldra sinna.
5 Graskerslugtir eru nauðsynlegar til að
gera hrekkjavökupartíið
hæfilega „spúkí“.
6 Hefðbundinn útskurður eru
augu, þríhyrnt nef og
brosandi munnur, en ef
fólk notar hugmynda-
flugið geta
útfærslurnar
verið enda-
lausar.
Sunna Ben fer í fleiri búningapartí en flestir. fréttaBLaðið/pjEtur
Ólöf Skaftadóttir
olof@frettabladid.is
fréttaBLaðið/anton Brink
3 1 . o k t ó b e r 2 0 1 5 L A U G A r D A G U r72 L í f i ð ∙ f r É t t A b L A ð i ð