Morgunblaðið - 28.12.2019, Qupperneq 22

22 MORGUNBLAÐIÐ TÍMAMÓT 29.12. 2019
Hvenær hófst síðara kalda stríðið? Sagnfræð-
ingar framtíðarinnar munu segja að það hafi
verið árið 2019.
Sumir munu halda því fram að nýtt kalt stríð
– við Rússland – hafi þegar hafist 2014 þegar
Moskva sendi herlið inn í Úkraínu. En hnignun
samskipta Rússa og Bandaríkjamanna bliknar í
samanburði við vaxandi fjandskap milli Kín-
verja og Bandaríkjamanna undanfarin ár. Og
þótt Bandaríkin og Kína geti sennilega komist
hjá heitu stríði er annað kalt stríð ekki vænleg
framtíðarsýn.
Smásmugulegir fræðimenn munu segja að
hið nýja kalda stríð hafi í raun hafist með kjöri
Donalds Trumps í kosningunum í nóvember
2016 í Bandaríkjunum eða þegar hann setti í
upphafi tolla á innfluttar þvottavélar og sól-
arsellur framleiddar í Kína í janúar 2018.
Aðrir munu leggja til byrjun október 2018
þegar Mike Pence varaforseti fordæmdi notkun
Peking á „pólitískum, efnahagslegum og hern-
aðarlegum meðulum, sem og áróðri, til að auka
áhrif sín“ sem líklegt upphaf.
Það var þó ekki fyrr en 2019 sem sú stefna
stjórnar Trumps að bjóða Kínverjum birginn
var tekin upp af mönnum beggja vegna hinnar
pólitísku gjár í Bandaríkjunum. Andúð Trumps
breyttist úr sérvisku í utanríkismálum í viðtekið
viðhorf með ótrúlegum hraða. Meira að segja
Elizabeth Warren, sem sækist eftir að verða
forsetaframbjóðandi demókrata, fór að kalla
eftir harðari afstöðu í garð Kína.
Almenningsálitið tók sambærilegum breyt-
ingum. Samkvæmt könnun rannsóknarstofn-
unarinnar Pew fór hlutfall þeirra, sem litu Kína
með vanþóknun, í 60% árið 2019 úr 47% árið áð-
ur. Aðeins 26% Bandaríkjamanna litu Kína með
velþóknun.
Annað breyttist árið 2019. Það sem hófst sem
viðskiptastríð – álögur tolla þar sem svarað var í
sömu mynt á meðan rifist var um viðskiptahalla
Bandaríkjanna og hugverkastuld Kína – um-
breyttist í staðbundinn ágreining af ýmsu öðru
tagi.
Skyndilega eru Bandaríkin og Kína komin í
tæknistríð vegna alþjóðlegra yfirráða kínverska
fyrirtækisins Huawei yfir 5G-kerfinu og hug-
myndafræðilegan ágreining vegna ofsókna á
hendur múslimum úr röðum uighura í Xinjiang-
héraði í Kína, auk klassísks stórveldakapp-
hlaups um yfirburði í vísindum og tækni. Einnig
vofði yfir ógn gjaldmiðlastríðs vegna gengis kín-
verska júansins, sem kínverski seðlabankinn
leyfði að falla og veikjast gegn dollar.
Eldri lesendur munu sennilega telja að annað
kalt stríð sé vond hugmynd. Í minningu þeirra
er líklegt að finna megi Kúbudeiluna frá 1962
þegar við blasti kjarnorkustyrjöld og fjöldi
hefðbundinna styrjalda allt frá Víetnam til El
Salvador. En það er engin augljós ástæða til
þess að seinna kalda stríðið ætti að leiða okkur á
barm kjarnorkustyrjaldar eða út í staðgengla-
stríð.
Fyrir það fyrsta er Kína svo vanmáttugt
gagnvart Bandaríkjunum í kjarnorkuvopnum
að mun líklegra er að skerist í brýnu í net-
heimum eða úti í geimnum en að gripið verði til
langdrægra kjarnorkuflauga. Alþýðulýðveldið
beitir einnig öðrum aðferðum í útþenslu á al-
þjóðlegum vettvangi en Sovétríkin. Kínverskir
peningar fara í innviðaverkefni og vasa stjórn-
málamanna frekar en skæruliðahreyfingar.
Frumkvæðið „Belti og braut“, fjárfesting-
arverkefni Xis Jinpings, forseta Kína, á alþjóð-
legum vettvangi miðar ekki að heimsbyltingu.
Ef síðara kalda stríðið mun afmarkast af
efnahagslegri og tæknilegri samkeppni milli
tveggja kerfa – annað lýðræðislegt og hitt ekki
– gætu kostirnir jafnvel orðið meiri en gallarnir.
Þegar öllu er á botninn hvolft voru efnahags-
legar afleiður af þróun og rannsóknum vegna
upprunalega kalda stríðsins hluti af ástæðunni
fyrir öflugum vexti Bandaríkjanna á sjötta og
sjöunda áratugnum.
Á þeim tíma fylgdi einnig pólitískur ábati.
Þegar flogakasti McCarthyismans linnti og
samstaða myndaðist meðal Bandaríkjamanna
um að þeir ættu allir sameiginlegan óvin dró
verulega úr ágreiningi innan lands. Það segir
sína sögu að ein helsta uppspretta pólitísks og
félagslegs ágreinings í kalda stríðinu var stríðið
gegn kommúnisma sem Bandaríkjunum tókst
ekki að vinna – stríðið í Víetnam.
Ef Bandaríkjamenn eru nú að vakna upp við
nýjan utanaðkomandi óvin er ekki líklegt að það
muni draga úr hinum alræmdu innri flokka-
dráttum seinni tíma sem birtast í hnignun sam-
starfs á þingi og ofsafengnum deilum á fé-
lagsmiðlum? Það er mögulegt.
Ef til vill gæti hugmyndin um ytri óvin fært
stjórnmálamönnum í Bandaríkjunum heim
sanninn um mikilvægi þess að setja alvörukraft
í nýja tækni á borð við skammtatölvur. Vísbend-
ingar um njósnir Kínverja og aðgerðir til að
hafa áhrif í bandarískum fræðaheimi og Sílikon-
dal eru þegar farnar að ýta við stjórnvöldum um
að forgangsraða að nýju í þjóðaröryggismálum
þegar kemur að rannsóknum og þróun. Það
væri ekkert annað en hörmulegt ef Kínverjar
sigruðu í kapphlaupinu um yfirráð yfir
skammtatækninni, sem myndi gera alla hefð-
bundna tölvudulkóðun úrelta.
Helsta hættan við síðara kalda stríðið væri að
ganga að því sem vísu að Bandaríkin hljóti að
sigra. Þar með væri bæði verið að mislesa fyrra
kalda stríðið og núverandi aðstæður. Árið 1969
hefði sigur Bandaríkjanna á óvinum komm-
únista síður en svo virst óhjákvæmilegur. Það
hefði heldur ekki verið fyrirfram gefin niður-
staða að hrun Sovétríkjanna ef til þess kæmi
myndi að mestu vera án blóðsúthellinga.
Að auki væri Kína í dag mun meiri efnahags-
leg áskorun en Sovétríkin hefðu nokkurn tím-
ann verið. Sögulegt mat á landsframleiðslu sýni
að aldrei meðan á kalda stríðinu stóð náði sov-
éskur efnahagur að verða meira en 44% af efna-
hag Bandaríkjanna. Kína er nú þegar komið
fram úr Bandaríkjunum á að minnsta kosti ein-
um mælikvarða eftir 2014; landsframleiðslu
miðað við kaupmáttarjafnvægi þar sem gert
hefur verið ráð fyrir því að framfærslu-
kostnaður er lægri í Kína. Sovétmenn gátu aldr-
ei reitt sig á afrakstur þróttmikils einkageira.
Það geta Kínverjar. Á sumum mörkuðum – sér-
staklega í fjármálatækni – er Kína þegar komið
fram úr Bandaríkjunum.
Í stuttu máli þá er 2019 ekki 1949. Sáttmálinn
um stofnun Atlantshafsbandalagsins var undir-
ritaður fyrir 70 árum til að bregðast við útþenslu-
áformum Sovétríkjanna. Ekkert sambærilegt
verður sett á fót til að halda Kína í skefjum. Ég á
ekki von á að út brjótist annað Kóreustríð á
næsta ári. Engu að síður á ég von á að þetta nýja
kalda stríð kólni enn, jafnvel þótt Trump reyni að
koma á þíðu í formi viðskiptasamnings við Kína.
Forseti Bandaríkjanna kann að hafa verið kveikj-
an að kuldakastinu mikla, en hann getur ekki
undið ofan af því þegar honum sýnist.
Árið 2007 notuðum við Moritz Shcularick
hagfræðingur og ég orðið „Kímeríka“ til þess að
lýsa samlífissambandi Kína og Bandaríkjanna.
Nú er það samband dautt. Annað kalda stríðið
er hafið. Ef sagan veitir einhverja leiðsögn mun
það endast mun lengur en forsetinn sem var á
vaktinni þegar það hófst.
©2019 The New York Times Syndicate og Niall
Ferguson. Á vegum The New York Times Licensing
Group.
Eftirlitsmyndavélar
á hinni árlegu ráð-
stefnu Huawei
Connect í Sjanghaí
í Kína í september.
Aly Song/Reuters Erin Schaff/The New York Times
NIALL FERGUSON
er á Milbank family-rannsóknarstyrk við Hoover-
stofnunina í Stanford-háskóla og höfundur 15 bóka,
nú síðast „The Square and the Tower: Networks
and Power from the Freemasons to Facebook“.
En hnignun samskipta Rússa og Banda-
ríkjamanna bliknar í samanburði við vax-
andi fjandskap milli Kínverja og Banda-
ríkjamanna undanfarin ár. Og þótt Bandaríkin og
Kína geti sennilega komist hjá heitu stríði er annað
kalt stríð ekki vænleg framtíðarsýn.
TÍMAMÓT: VIÐSKIPTASTRÍÐ BANDARÍKJANNA OG KÍNA HARÐNAÐI 2019 OG STEYPTI HEIMSMÖRKUÐUM Í ÓVISSU
’’
Hið nýja kalda stríð er við
Kína og er þegar hafið
Árið 2019 breytist það sem hófst sem viðskiptastríð í staðbundinn ágreining hér og þar.
Fánar fyrir utan
herbergið þar sem
Trump forseti og Xi
Jinping, forseti Kína,
ákváðu að hefja við-
skiptaviðræður að
nýju í viðræðum á G20
fundinum í Osaka í
Japan í júní 2019.