Morgunblaðið - 28.12.2019, Blaðsíða 55

MORGUNBLAÐIÐ TÍMAMÓT 29. 12. 2019 55
inn í nokkurs konar áunnið bjargarleysi.
Tækni sem veitir okkur næstum því algera
þekkingu án sambærilegrar getu til aðgerða
er ekki mannúðleg.
Steinaldarheilar okkar eru heldur ekki for-
ritaðir til að leita sannleikans. Upplýsingar,
sem staðfesta það sem við trúum, fá okkur til
að líða vel. Upplýsingar, sem stangast á við
trú okkar, gera það ekki. Tæknirisarnir, sem
mata okkur á meiru af því sem við trúum á,
eru að upplagi gerðir til að sundra. Áratugum
eftir að tæknin gerði okkur kleift að kljúfa at-
ómið hefur hún klofið samfélagið í ólíka hug-
myndafræðilega heima. Tæknin hefur einfald-
lega skotið heilum okkar ref fyrir rass og
dregið úr getu okkar til að taka á þeim vanda-
málum, sem helst vofa yfir. Auglýsinga-
viðskiptamódelið, sem smíðað var til að hagn-
ast á þessum yfirburðum, hefur getið af sér
athyglishagkerfið. Í staðinn fáum við „ókeyp-
is“ niðurfærslu á mannkyni. Eftir sitjum við
og öryggi okkar er verulega áfátt. Tvær millj-
ónir manna eru tepptar í þessu heimum, at-
hyglishagkerfið hefur breytt okkur í siðmenn-
ingu sem er ófær um að tryggja eigin
viðkomu.
Hér eru þó góðu fréttirnar: Við erum eina
tegundin með nægilega sjálfsvitund til að átta
okkur á þessu misræmi milli heila okkar og
tækninnar, sem við notum. Það þýðir að við
höfum mátt til að snúa þessari þróun við.
Spurningin er hvort við getum staðið undir
þessari áskorun, hvort við getum horft djúpt
inni í okkur sjálf og notað þá visku til að búa
til nýja, mun mannúðlegri tækni. „Þekktu
sjálfan þig,“ hljóðaði hvatningin til forna. Við
þurfum að færa goðumlíka tækni okkar aftur í
takt við heiðarlegan skilning á takmörkum
okkar.
Þetta kann allt að hljóma frekar afstrakt,
en við getum gripið til beinharðra aðgerða.
Í fyrsta lagi geta stefnumótendur búið til
sérstakan skatt fyrir tæknirisa – „niður-
færsluskatt“ – sem myndi gera viðskiptalíkön
þeirra, byggð á að nýta og þurrausa athygli
okkar, yfirgengilega dýr og gera kleift að end-
urúthluta auðnum til blaðamennsku, opinberr-
ar menntunar og að búa til nýja félagsmiðla,
sem hafa í hávegum mannleg gildi og þjón-
ustu við samfélagið.
Í öðru lagi gætum við í stað þess að skrá
okkur í ókeypis félagsmiðla, sem græða á því
að breyta okkur í fíkna, sjálfselska öfgamenn,
orðið sammála um að borga áskrift fyrir þjón-
ustu, sem sniðgengur „læk“ fyrir hluti, sem
efla okkur í lífi okkar þegar skjánum sleppir,
þannig að þessar þjónustur verði í grunninn
trúnaðarmenn með helstu hagsmuni mann-
kyns að leiðarljósi.
Í þriðja lagi gætu samfélagsmiðlar í stað
þess að breiða út falskar upplýsingar styrkt
verulega fjölmiðlainnviðina, sem vernda okkur
fyrir efni, sem er breitt út af illum hvötum, og
tæknilegum afbökunum á borð við „djúpfals-
anir“ (tilbúin myndskeið, sem átt hefur verið
við með gervigreind þannig að þau líta út fyrir
að vera ekta). Frambjóðendur í forsetakosn-
ingunum 2020 þurfa að kynna sér ógnirnar,
sem stafa af kapphlaupi tækninnar til að
skjóta heila okkar ref fyrir rass og fjölmiðlar
þurfa að kalla þá til ábyrgðar. Enginn forseti
getur staðið við kosningaloforð sín án þess að
taka á hagkerfi athyglinnar.
Ef við ætlum að búa til mannúðlega tækni
þurfum við að huga rækilega að mannlegu eðli
og þá þarf meira til en tal um persónuvernd.
Við erum á djúpstæðum, andlegum tímamót-
um. Við þurfum að skilja eðlislægan styrk-
leika okkar – getuna til sjálfsvitundar og
gagnrýninnar hugsunar, til rökræðna og um-
hugsunar – og galla og veikleika og þá hluta
af okkur, sem við höfum misst á stjórn.
Eina leiðin til að koma á friði við tæknina er
að koma á friði við okkur sjálf.
©2019 The New York Times Company og Tristan.
Á vegum The New York Times Licensing Group.
Joe Buglewicz fyrir The New York Times
Osamu Kitagawa, forseti japanska andlitsgrímu-
framleiðandans REAL-f, sýnir eina af ofurraun-
verulegum grímunum, sem fyrirtækið býr til.
Kwiyeon Ha/Reuters
Gestir á raftækjaráðstefnu í Las
Vegas á þessu ári nota hugbúnað
til að bera kennsl á andlit.
Við erum eina tegundin með nægilega sjálfsvit-
und til að átta okkur á þessu misræmi milli
heila okkar og tækninnar, sem við notum. Það
þýðir að við höfum mátt til að snúa þessari þróun við.’’
ÚTSALA
RISA HEFST UM HELGINA