Hugur og hönd - 01.06.1990, Blaðsíða 32

Kgy^ wggartn y> krsso*jm>ss
jþms;;K<
3fk;Vrifcj«

pWwWS^wirarawwSftls'
Jón giftust áriö 1636, voru þeim talin alls
átta hundruð hundraða, Jóni fimm en
Hólmfríði þrjú, þar af hundrað hundraða
í silfri, svo að rífleg hafa verið efnin. Þótt
engar sögur fari af uppvaxtarárum eða
menntun Ragnheiðar sérstaklega, gefur
ofangreint og frásögn, skráð af Jóni
Ólafssyni frá Grunnavík þess efnis að
móðir hennar hafi á hjúskaparárum sín-
um látið færa sér gylltan lit í hár sitt er-
lendis frá, bendingu um að hvorki hafi
þurft að horfa í kostnað við heimilishald
í Vatnsfirði né það verið gert. Má ætla að
Ragnheiður hafi, ásamt systkinum sín-
um, hlotið uppeldi að heldri manna sið
og komið vel uppfrædd úr föðurgarði.
Hafa hannyrðir hlotið að vera þar snar
þáttur. Ragnheiður var nálægt þrítugu er
hún giftist í fyrra sinni, og kynni því áður,
einnig að þeirra tíma hætti, að hafa dval-
ist um skeið til forfrömunar utan heimilis,
ekki ólíklega fyrir norðan hjá frændfólki
sínu, til dæmis á biskupssetrinu á Hólum
eða að Víðivöllum í Blönduhlíð. En um
það þegja heimildir.
Séra Jón í Vatnsfirði lést seinni hluta
árs 1673. Um ári síðar, haustið 1674, fékk
Gísli biskup Þorláksson, er þá hafði verið
ekkill í tæp tvö ár, frændkonu sinnar
Ragnheiðar Jónsdóttur yngri. Fóru
Hólmfríður móðir hennar og fjögur syst-
kin hennar, Oddur, Helga, Anna og Ari,
,,með Gisla biskupi" norður að Hólum,
en þar var brúðkaupið haldið. Varð Odd-
ur, sem þá var þegar kvæntur, ráðsmað-
ur þar í fyrstu; síðar útvegaði biskup hon-
um Reynistaðarklaustur, en „mannaði"
hin þrjú systkinin, sem ,,öll giftust og
höfðinglega ráðstöfuðust af hans hendi.“
Hjónaband Ragnheiðar og Gísla
biskups stóð aðeins í tæp tíu ár, því að
hann dó 22. júlí 1684, á 53. aldursári.
Ekki varð þeim barna auðið, og var Gísli
raunar barnlaus I fyrri hjónaböndum sín-
um einnig. Hólmfríður dvaldist hjá dóttur
sinni á Hólum þessi árin; síðan var hún
hjá Ara syni sínum á Sökku frá 1685-
1688, en fluttist þá yfir fjörðinn til Helgu
dóttur sinnar og dótturmanns, séra Þor-
steins Geirssonar í Laufási. Þar andaðist
hún vorið 1692, á 76. aldursári, og var
jarðsett á staðnum. Ekki er Hólmfríðar
getið sem hannyrðakonu, en í biskups-
vísitasíu Vatnsfjarðarkirkju frá 1675 eru
skráðir tveir altarisdúkar, annar gefinn af
séra Sigurði í Holti, syni hennar, en hinn
af henni sjálfri, sagður vænn og ísaum-
aður; gæti sá siðarnefndi bent til út-
saumsiðju hvort heldur Hólmfríðar eða
dætra hennar.
Af hjúskap Ragnheiðar og Gísla
biskups er fátt frásagna utan þess sem
lesa má úr vísitasíugerðum um gripi er
þau gáfu eða lögðu til ýmissa kirkna
norðanlands, og þess sem ráða má af
nokkrum gripanna sjálfra auk persónu-
legra muna úr eigu Ragnheiðar. Virðist
Ijóst af heimildum þessum að þeim hjón-
um hefur verið umhugað um að kirkjur
væru fagurlega skreyttar og að Ragn-
heiður að minnsta kosti hafi jafnframt
haft áhuga á híbýlaprýði innanstokks.
Hvað hið fyrra varðar ber einna hæst
skreytingu kirkjunnar á eignarjörð
biskups í Gröf á Höfðaströnd, en hana lét
hann lagfæra og ,,með nýjum ornament-
um prýða,“ að því er heimild frá 1709
hermir, einna helst á árunum 1670-1680.
Um þetta leyti var í þjónustu biskups hag-
leiksmaðurinn Guðmundur smiður Guð-
mundsson I Bjarnastaðahlíð, og er hann
talinn hafa skorið út altari Grafarkirkju og
vindskeiðar er á kirkjunni voru, sem og
veðurvita. Þá virðist sennilegt að vegleg
dönsk altaristafla með nöfnum biskups-
hjónanna og ártalinu 1680, sem gefin var
Sjávarborgarkirkju á árunum 1736-1745,
32
HUGUR OG HOND