Hugur og hönd - 01.06.1990, Blaðsíða 40

byrjað á nokkurri vinnslu úr ullinni.
Þó tók ég ofan af 20 kg í fyrra og
sendi í lopa. Álafoss vann þetta í lítilli
lopavél sem til er í verksmiðjunni. Því
eru nú í eigu minni 15 kg af þellopa úr
íslenskri, óblandaðri, fannhvítri ull
og ég bíð eftir tækifæri til að vinna úr
honum. Spunavél og prjónavél, frá
þeim tíma að ull var unnin á hverju
sveitaheimili, er til staðar. Það sem
mig vantar er lítilsháttar fjármagn til
að byrja og aðstoð við markaðssetn-
ingu. Ég hef trú á því að vörur úr þeli
séu ekki síðri heilsufatnaður en úr
angóruull og ef vel er á haldið trúi ég
ekki ööru en búa megi til dýrindis
tískuvörur úr íslensku ullinni. Eigin-
lega finnst mér mál til komið að ullin
okkar fái uppreisn og verði aftur við-
urkennd sem gott hráefni.
Sigrún Björgvinsdóttir,
Egilsstöðum
Mislit ull til handiðnaðar. Breytt
hugarfar ullarframleiðenda í
Húnaþingi
Mikiö hefur verið rætt og ritað um ís-
lensku ullina á liðnum árum og einn-
ig ullariðnað á íslandi. Lítillar bjart-
sýni hefur gætt í þeirri umræðu. Mikl-
ar vonir voru bundnar við saumastof-
ur sem stofnaðar voru víðs vegar um
land á áttunda áratugnum og veittu
dreifbýlisfólki umtalsverða atvinnu.
Þær eru nú flestar lokaðar og margar
munu ekki hefja framleiðslu framar.
Ullariðnaðurinn hér á landi hefur
þannig á síðustu árum verið á hendi
eins konar stóriðju, hjá Álafossi hf,
en fyrirtækið á í verulegum fjárhags-
erfiðleikum. Því er ekki að vænta
mikillar nýbreytni úr þeirri átt.
í Vestur-Húnavatnssýslu hafa
sauðfjárbændur bryddað upp á nýj-
um hugmyndum í meðhöndlun ullar.
Að áeggjan Átaksverkefnis Vestur-
Húnvetninga, sem er eins konar at-
vinnuráðgjöf, söfnuðu nokkrir bænd-
ur, haustið 1989, nokkru af haustrú-
inni ull til markaðssetningar. Ein-
göngu var valin úrvalsull og meiri
hluti mislit. Var þess vandlega gætt
að ekki væri heymor eða önnur föst
óhreinindi komin í ullina né skemmd-
ir af húsavist.
Smávegis var selt til Kanada af
óþveginni ull, en til þess þurfti leyfi
heilbrigðisyfirvalda. Mest af ullinni
var þvegið í prjónastofunni Drífu á
Hvammstanga í mildri sápu og var
þess gætt að ullin tættist ekki í sund-
ur né þófnaði. Þannig þvegin er ullin
vel meðfærileg til hvers konar úr-
vinnslu, ofanaftektar, kembingar o.fl.
Ullin var síðan seld bæði til Kanada
og til aðila innanlands. Fyrir þvegna
ull hefur fengist mjög viðunandi verð
og sérlega fyrir mislita ull. Þvotta-
kostnaður hefur verið hóflegur en ull-
in léttist um 30% í þvotti.
Ávinningur sauðfjárbænda er
verulegur, því að á hefðbundnum
markaði er t.d. verð á svartri ull kr. 46
fyrir hvert kg og fyrir mórauða og
gráa ull fást kr. 66 fyrir kg. Góð mislit
þvegin ull gæti þannig fimm- til átt-
faldast í verði. Þó verður að árétta
að aðeins lítill hluti ullar mun geta
fallið undir þá skilgreiningu að teljast
úrvalsull.
í viðræðum við handiðnaðarfólk
hefur komið fram að þvegin ull hefur
í reynd ekki verið á almennum mark-
aði. Helst hefur orðið að ganga bón-
arveg að framleiðendum til að nálg-
ast ullina. í stóru ullarþvottastöðvun-
um er meðhöndlunin ekki aö óskum
handiðnaðarins, ullin tætt og togið
slitið og einnig er hún þvegin úr of
sterkum þvottaefnum.
Nú í haust kom nokkur hópur
bænda saman í héraðinu og ákváðu
þeir að hefja markvissa söfnun á
haustull og koma henni í markaðs-
hæft form, þvo hana og pakka í sölu-
pakkningar. Búa á til litakort fyrir mis-
lita ull, þannig að kaupendur geti val-
iö sauðaliti eftir númerum. Einnig
kemur til greina að bjóða þel og tog
í söluumbúðum. Þá er í athugun í
héraðinu sá möguleiki að framleiða
handiðnaðarband sem byggði sér-
stöðu sína á ullargæöum, sauðalit-
um og mildum þvotti.
Það er mat fjölmargra að íslenska
ullin sé eitt besta handiðnaðarhrá-
efni sem völ er á. Þegar svo bætist
við hið sérstaka litróf hennar hljóta
allir að sjá að þarna höfum við í hönd-
um afar sérstætt hráefni. En hráefni
er lítils virði ef fagmaðurinn hirðir
ekki um gæði þess. Vel má sjá fyrir
sér að upp kunni að koma vinnustaö-
ir þar sem úrvalsull í litskrúði sínu er
uppistaðan í ýmiss konar listiðnaði.
Þá er ullin líka afar hentugt hráefni
fyrir vinnustaði eldra fólks.
Til að hefja ullina aftur til vegs og
virðingar þurfa bæði framleiðendur
ullar, sauðfjárbændurnir, og söluaðil-
ar að taka höndum saman, því að
enginn hlekkur framleiöslunnar má
bregðast. Þá munu aðrir sækjast eft-
ir ullinni til hvers kyns úrvinnslu. Því
skal sækja fram.
Karl Sigurgeirsson,
verkefnisstjóri ÁTVH
Heimilisiðnaður með ull
Undanfarna mánuði hefur smám
saman verið að koma fram aukinn
áhugi á því að efla heimilisiðnað með
ull hér á Suðurlandi. Ástæðurnar eru
kannski fyrst og fremst þær að ullar-
iðnaður stendur höllum fæti í landinu
og íslenska ullin fær ekki notið sín
sem skyldi. Ennfremur hefur því ver-
ið haldið fram að til sveita sé nú tölu-
vert dulið atvinnuleysi, aðallega
meðal kvenna. Rannsóknastofnun
landbúnaðarins, Búnaðarsamband
Suðurlands og iðnráðgjafi Suður-
lands hafa sýnt því áhuga að taka
þátt í og styrkja verkefni sem myndi
miða að því að rannsaka grundvöll
þess að nýta hluta af ullinni heima í
sveitum í heimilisiðnaði. Tilgangur-
inn væri fyrst og fremst að skapa
störf við ullarvinnslu og að nýta bestu
ullina í vandað handverk, s.s. spunn-
ið band, prjón, vefnað o. fl.
Á þessu stigi málsins er undirbún-
ingsvinna ennþá í gangi og verið að
tengja saman aðila sem gætu starf-
að í sameiningu aö því að vinna
svona verkefni. Leita þarf hag-
kvæmra vinnsluleiða og athuga
möguleika á að nýta smávélar eða
tæki að einhverju leyti við ullar-
vinnslu. Jafnframt þarf að þróa afurð-
ir sem myndu henta til vinnslu í heim-
ilisiðnaði þeim sem hér er rætt um.
Áhersla er lögð á að leggja traust-
an grunn að starfseminni áður en
ráðist er í víðtækari verkefni. Það
leynir sér ekki að fólk almennt hefur
áhugaáeflingu heimilisiðnaðar úr ull
og flestir eru sammála að ekki veiti af
að nýta ullina okkar betur en nú er.
Hins vegar vantar fólk leiðbeiningar
og örvun til að koma sér af stað.
Undirrituð er í hálfu starfi hjá RALA
núna við að vinna að þessum mál-
um. Það er mikilvægt, á þessu stigi
málsins, að komast það vel af stað að
hægt sé að fara fram á áframhald-
andi vinnu að þessum málum. Þar er
við ramman reip að draga og ekki
alltaf mikill skilningur á eðli málsins.
Hins vegar hlýtur það að teljast spor
í rétta átt að einhverju fjármagni skuli
varið til þessara mála.
Helga Thoroddsen,
Selfossi
40
HUGUR OG HÖND