Hugur og hönd - 01.06.1990, Blaðsíða 28

vera til hér. Aö vísu mun Ochrolechia
tartarea vera sjaldgæf en önnur
skyld, Ochrolechiaparella, er algeng
og hún gefur einnig rauðan lit, aö
sögn Gunnvarar Bærentsen.
Rauögulu skófirnar, Xanthoria
parietina, munu vera öruggur litgjafi
og þarf ekki að prófa þær áöur en
þær eru teknar. En þær hvítu þarf aö
prófa (líklega vegna þess hve erfitt er
aö greina á milli tegunda). Þá er gert
svolítið sár með hnífsoddi niður undir
efsta lagið og dropi af klorox látinn
drjúpa í þaö. Verði sáriö rautt gefur
skófin rauöan lit, annars ekki. Fléttu-
tegundir eru til ótal margar, einnig á
íslandi, og er ekki ólíklegt aö fleiri
gefi eftirsóknarveröa liti. Þaö hlýtur
aö vera skemmtilegt og spennandi
viöfangsefni fyrir þá sem fást viö
jurtalitun aö gera tilraunir meö ís-
lenskar skófir. En munum að „aögát
skal höfö í nærveru" skófa.
Sigríöur Halldórsdóttir
3. Band í ýmsum litum, litað með
mismunandi steinaskófum í Færeyj-
um 1990.
4. Skófir á fjörusteinum í Færeyjum.
Ljósmyndir: Sigríður Halldórsdóttir.
Flókagerö á íslandi
í tilefni af frásögn, sem birt er hér í
blaðinu, um meðferð og tilraunir
Önnu Þóru Karlsdóttur á ull (sjá Ull-
arlist) vaknaði forvitni um hvort flóka-
gerö heföi ekki fyrrum veriö hagnýtt
á einhvern hátt hér á landi. Fremur
eru heimildir fátæklegar um þetta
efni, þó má finna eftirfarandi í /s-
lenskum pjóðháttum eftir séra Jónas
Jónasson frá Hrafnagili í lesmáli um
reiötygi:
„Þá er aö minnast á þaö áreiði,
Tvíbrotinn þófi. Fátækleg reiðtygi
fyrri alda.
sem algengast var meö almenningi:
þaö var þófinn. Eiginlega var þófinn
haföur sem laus undirdýna undir
hnakka og söðla, en svo var hann
almennt haföur einsamall. Hann var
þannig geröur, aö tekin var ull, tog og
úrgangur, og lagt margfalt, bleytt og
þæft, þangað til oröiö var aö sam-
felldum þéttum flóka“. Ennfremur er
þófaflókinn sagöur VA ál. breiður
(um 78 cm), allt aö 3 ál. langur (um
188 cm) og 11/2-2 þuml. aö þykkt (um
4- 5 cm). Hann var venjulega hafður
tvíbrotinn á hliöum (þrefaldur) og
festur á hestinn meö ólum, gjörö og
reiöa.
Ekki er ósennilegt aö einhvern
tíma hafi menn hérlendis kunnaö aö
nýta sér ullarflóka til annars en í þófa.
Njáll var sagður hafa átt þófahött og
í öörum sögum segir frá þófastökk-
um sem menn báru í bardögum og
voru þannig aö á þá bitu ekki vopn.
Vel er hugsanlegt aö slíkir stakkar
hafi verið úr þykkum ullarflóka, ekki
er heldur ólíklegt aö höttur Njáls hafi
verið mótaöur úr flóka.
Þófa er getið á nokkrum stööum í
sögunum, svo e.t.v. hafa þeir veriö
viö lýöi frá upphafi landnáms, en
heldur munu þeir hafa þótt óviröuleg
reiötygi. Þófar voru aö mestu af lagð-
ir fyrir aldamótin 1900.
Ekki er lýsingin í íslenskum þjóð-
háttum nákvæm á því hvernig þófinn
var gerður. Geta veröur sér til aö ullin
hafi verið kembd og kemburnar lagð-
ar hver ofan á aöra í mörgum lögum
áöur en þófiö hófst. Mikil ull hefur far-
ið í þófana og ekki eintómt tog því
þaö þófnar illa.
Aöra heimild um flókagerð er aö
finna í Hlín, ársriti Sambands norö-
lenskra kvenna (síöar ársrit íslenskra
kvenna). Þar er birt lýsing á þófa-
sokkum (flókaskóm) sem ritstjórinn,
Halldóra Bjarnadóttir, sá hjá Vestur-
íslendingum í Kanada 1937 (Þófa-
sokkar. Hlín, 21. árg. Flókaskór. Hlín,
32. árg.). Halldóra lét vinna flóka-
sokka í Tóvinnuskóla sínum aö Sval-
baröi og hafa nemendur vafalaust
borið kunnáttuna meö sér um landið
en aldrei varö flókasokkagerö al-
menn i landinu. Þó segir Halldóra
(H.B.) þá afar skjólgóða, „en ekki eru
þeir fallegir".
Sigríöur Halldórsdóttir
28
HUGUR OG HOND